Światowa Organizacja Turystyki Narodów Zjednoczonych (UNWTO) podała, że w 2024 r. Afrykę odwiedziło aż 74 mln turystów. Kontynent, jeszcze niedawno postrzegany głównie jako cel wypraw specjalistycznych lub wyjazdów biznesowych, dziś zyskuje na popularności także wśród typowych urlopowiczów. Afryka kusi różnorodnością krajobrazów, dziewiczą przyrodą i bogatą mozaiką kulturową. Jednak ta fascynacja często przysłania realne zagrożenia zdrowotne, z jakimi można się zetknąć podczas podróży.
Czytaj też: Jedna szczepionka, by ochronić przed wszystkimi wirusami
Eksperci Centrum Medycznego enel-med zwracają uwagę, że pod względem zdrowotnym można wyróżnić dwa główne rodzaje turystyki na tym kontynencie. Pierwszy z nich to klasyczny wypoczynek hotelowy w krajach Afryki Północnej, takich jak Egipt czy Maroko, gdzie infrastruktura sanitarna i systemy ochrony zdrowia są stosunkowo dobrze rozwinięte, a ryzyko poważnych zakażeń pozostaje ograniczone. Drugi typ to turystyka aktywna – safari w Tanzanii, wyprawy trekkingowe w Rwandzie czy eksploracja mniej dostępnych zakątków Zambii. W takich warunkach kontakt z dziką naturą, ograniczony dostęp do nowoczesnej opieki medycznej i niższy poziom higieny znacząco zwiększają ryzyko zachorowania na choroby tropikalne i inne infekcje.
Jak podkreśla dr Krzysztof Urban, specjalista medycyny rodzinnej enel-med, przygotowanie zdrowotne do podróży powinno być dostosowane do planowanej trasy, długości pobytu oraz przewidywanych aktywności:
Pod względem zdrowotnym każda podróż do Afryki powinna być poprzedzona odpowiednią profilaktyką, dostosowaną do charakteru wyjazdu i regionu, do którego się wybieramy.
Afryka to piękne, ale i niebezpieczne miejsce
Jednym z absolutnych fundamentów przygotowania do podróży w rejony tropikalne są szczepienia ochronne przeciwko chorobom, które w Europie uchodzą dziś za niemal zapomniane. Błonica, tężec oraz polio, czyli choroba Heinego-Medina, nadal stanowią poważne zagrożenie w wielu regionach Afryki.
Czytaj też: Tarcze kolagenowe odporności. Co neutrofile naprawdę robią w skórze?
Dr Krzysztof Urban podkreśla, że błonica jest chorobą szczególnie niebezpieczną ze względu na toksyny produkowane przez bakterie Corynebacterium diphtheriae:
Błonica wywoływana jest przez bakterię Corynebacterium diphtheriae, która atakuje drogi oddechowe, a czasem także skórę. Choroba objawia się silnym bólem gardła, gorączką, osłabieniem oraz tworzeniem charakterystycznych szaro-brązowych błon na migdałkach, gardle i krtani, które mogą utrudniać oddychanie. Toksyna produkowana przez bakterię może uszkadzać serce, nerki i układ nerwowy, prowadząc do poważnych powikłań, a nawet śmierci. Dlatego tak ważne jest szczepienie, które nie tylko chroni przed zachorowaniem, ale także zapobiega rozprzestrzenianiu się choroby.
Równie istotne są szczepienia przeciwko tężcowi – infekcji bakteryjnej wywoływanej przez bakterie obecne w glebie i kurzu – oraz polio, chorobie, która nadal powoduje paraliż u dzieci i dorosłych w niektórych częściach świata. To jednak nie wszystko.
Jednym z najbardziej charakterystycznych zagrożeń zdrowotnych w Afryce jest żółta febra. To wirusowa choroba przenoszona przez komary, która w ciężkich przypadkach może prowadzić do śmierci. W wielu krajach Afryki szczepienie przeciwko żółtej febrze jest wymagane przepisami prawa – bez odpowiedniego zaświadczenia turyści mogą zostać zatrzymani na granicy, poddani obowiązkowej kwarantannie na własny koszt, a nawet przymusowo zaszczepieni.
Szczepienie przeciwko żółtej gorączce powinno być wykonane minimum 10 dni przed wyjazdem. Eksperci przypominają, że szczepionka ta zapewnia długotrwałą ochronę, często na całe życie, dlatego jest uznawana za jedno z najbardziej skutecznych zabezpieczeń zdrowotnych przed podróżą do rejonów tropikalnych.
Szczepienia to jedno, ale warto przede wszystkim zachować rozsądek
Choć często nie zdajemy sobie z tego sprawy, najpowszechniejszymi zagrożeniami podczas pobytu w Afryce nie są wcale egzotyczne wirusy, ale choroby przenoszone drogą pokarmową. Wirusowe zapalenie wątroby typu A i B, a także dur brzuszny, pozostają poważnymi problemami zdrowotnymi w wielu afrykańskich krajach.
Czytaj też: Broń przeciw kolejnym pandemiom? Polacy opracowali nowy sposób walki z koronawirusami
Niewystarczające standardy sanitarne, problemy z dostępem do czystej wody oraz niska świadomość zdrowotna w niektórych regionach sprawiają, że ryzyko zakażenia jest bardzo realne. Dr Krzysztof Urban radzi, aby zaszczepić się nie tylko przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i B, ale także rozważyć szczepienie przeciwko durowi brzusznemu. Warto pamiętać, że choroby te mogą przebiegać ciężko, prowadząc do hospitalizacji lub długotrwałych powikłań.
W przypadku podróży do regionów położonych w tzw. pasie zapalenia opon mózgowych (ang. meningitis belt), obejmującym część Afryki Subsaharyjskiej, zaleca się szczepienie przeciwko meningokokom. Choroba meningokokowa rozwija się gwałtownie i może w krótkim czasie doprowadzić do śmierci.
Dla osób planujących kontakt ze zwierzętami – czy to w ramach safari, czy podczas pobytu w mniej zurbanizowanych terenach – niezbędne jest również rozważenie szczepienia przeciwko wściekliźnie. Jak przypominają eksperci, leczenie po ekspozycji na wirusa wścieklizny w warunkach afrykańskich bywa utrudnione ze względu na ograniczony dostęp do odpowiednich leków.
Odpowiednia profilaktyka nie kończy się na szczepieniach. Aby zminimalizować ryzyko infekcji jelitowych, lekarze zalecają przyjmowanie probiotyków już kilka dni przed wyjazdem oraz kontynuowanie ich stosowania w trakcie pobytu. Warto także pamiętać o podstawowych zasadach higieny żywności i picia wyłącznie butelkowanej wody.
Przygotowując się do podróży, należy zabrać odpowiednio wyposażoną apteczkę zawierającą leki na problemy żołądkowe, środki dezynfekujące, repelenty przeciw owadom, kremy ochronne na słońce oraz podstawowe środki opatrunkowe. W przypadku dłuższych i bardziej wymagających wypraw zaleca się również wcześniejszą konsultację lekarską w celu uzyskania recepty na antybiotyki oraz leki przeciwmalaryczne, jeśli będą one wymagane.
Współczesna turystyka otworzyła przed nami niemal cały świat, ale wraz z wolnością podróżowania wzrosła także odpowiedzialność za własne zdrowie i bezpieczeństwo innych. Odpowiednio wcześnie zaplanowane szczepienia, profilaktyka chorób zakaźnych oraz świadomość zagrożeń zdrowotnych to elementy, które mogą zadecydować o tym, czy egzotyczna wyprawa zakończy się wspaniałymi wspomnieniami – czy też przykrymi konsekwencjami zdrowotnymi.
