Zjawisko określane przez lekarzy mianem krepitacji to dobrze znany problem – wiele osób w codziennym życiu doświadcza odgłosów chrupania, pękania czy tarcia w kolanie. Wcześniejsze obserwacje wskazywały, że u dorosłych takie objawy mogą być powiązane z chorobą zwyrodnieniową stawów, ale nie zawsze stanowią jednoznaczny sygnał zagrożenia. Pytanie, czy podobny mechanizm działa także u młodszych osób po urazach sportowych i rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego (ACL), pozostawało otwarte.
Strzelające kolano nie zawsze oznacza artretyzm
Zespół naukowców z La Trobe University w Australii, kierowany przez fizjoterapeutę i doktoranta Jamona Coucha, postanowił przyjrzeć się temu zagadnieniu. Do badania włączono 112 młodych dorosłych, których mediana wieku wynosiła 28 lat. Wszyscy przeszli operację rekonstrukcji zerwanego ACL – jednego z najczęstszych urazów stawu kolanowego. Uczestnicy zostali ocenieni po roku od zabiegu, a następnie obserwowani do pięciu lat.
Czytaj też: Nowa era leczenia stawów. Bioimplanty z AGH mogą zrewolucjonizować ortopedię
Oceniano ich stan zdrowia za pomocą kwestionariusza KOOS (Knee Injury and Osteoarthritis Outcome Score), w którym pacjenci odpowiadali m.in. na pytania o częstotliwość odgłosów dochodzących z kolana. Osoby, które zgłaszały je „często” lub „zawsze”, klasyfikowano jako doświadczające krepitacji. Równolegle wykonano rezonans magnetyczny w celu wykrycia ubytków chrząstki, obecności osteofitów i zmian w obrębie szpiku kostnego. Oceniano również poziom bólu, jakość życia i funkcjonowanie stawu.
Po 12 miesiącach badacze stwierdzili, że osoby zgłaszające krepitację miały ponad dwukrotnie większe ryzyko pełnościennych ubytków chrząstki w stawie rzepkowo-udowym. W tej grupie pacjenci częściej skarżyli się także na ból, gorszą jakość życia i ograniczone funkcjonowanie kolana. Była to więc oznaka już istniejącego uszkodzenia stawu.
Jednak w kolejnych latach różnice zaczęły się zacierać. Od pierwszego do piątego roku obserwacji nie zaobserwowano, aby pacjenci z hałaśliwymi kolanami mieli szybsze pogorszenie zmian zwyrodnieniowych czy większe dolegliwości niż ci, którzy krepitacji nie zgłaszali. Co ciekawe, u osób z początkowo gorszym stanem kolan odnotowano wyraźniejszą poprawę w zakresie bólu i funkcji, co prawdopodobnie wynikało z faktu, że startowali oni z gorszej pozycji wyjściowej.
Autorzy badania podkreślają, że należy brać pod uwagę ograniczenia projektu. Próbka badawcza nie była duża – do pięcioletniej obserwacji wróciło ok. 30 proc. uczestników, a jedynie 21 proc. wszystkich badanych zgłaszało krepitację. Te czynniki mogą ograniczać siłę i możliwość uogólnienia wyników.
Wnioski są uspokajające. Krepitacja po rekonstrukcji ACL jest związana z obecnymi uszkodzeniami stawu, ale nie musi oznaczać pogorszenia w przyszłości. Dlatego – jak podkreślają badacze – nie powinna być traktowana jako samodzielny czerwony alarm wskazujący na nieuchronny rozwój wczesnej artrozy u młodych dorosłych. To dobra wiadomość dla pacjentów, którzy obawiają się, że skrzypienie i trzaski w kolanie zwiastują konieczność zmierzenia się z chorobą zwyrodnieniową w kolejnych latach życia.
Osteoartroza kolana to jedno z najczęstszych schorzeń zwyrodnieniowych układu ruchu, szczególnie w starszym wieku. Choć ryzyko jej wystąpienia po ciężkich urazach więzadła krzyżowego jest realne, obecne badania opisane w Arthritis Care & Research pokazują, że nie każdy objaw, który pacjenci uznają za niepokojący, rzeczywiście zwiastuje chorobę. Ostatecznie kluczowe okazują się kompleksowa rehabilitacja, regularne monitorowanie stanu stawu i odpowiednia profilaktyka.
