Od ponad czterech dekad HIV stanowi jedno z największych wyzwań dla współczesnej medycyny. Według danych UNAIDS od momentu wybuchu epidemii HIV w latach 80. XX wieku blisko 90 milionów ludzi zostało zakażonych, a ok. 40 milionów osób żyje obecnie z wirusem. Choć terapia antyretrowirusowa (ART) zmieniła HIV z choroby śmiertelnej w przewlekłą, pełne wyleczenie pozostaje wciąż nieosiągalne.
Czytaj też: Pokonał białaczkę i wirusa HIV. “Pacjent Miasta Nadziei” niesie nadzieję innym chorym
Jednak przełom może nadejść dzięki nowym badaniom prowadzonym przez naukowców ze Stanford University. Wyniki opublikowane w Science Advances sugerują, że lek onkologiczny o nazwie EBC-46 może okazać się kluczem do całkowitego usunięcia wirusa z organizmu.
Prof. Paul Wender ze Stanford University, główny autor badania, mówi:
Nasze badania wskazują, że EBC-46 może stać się niezwykle skutecznym narzędziem w strategii “kick and kill”, prowadząc do całkowitej eliminacji HIV.
Od nowotworów do HIV – czym jest EBC-46?
EBC-46, znany również jako tyglan tigilanolu, to związek chemiczny odkryty dekadę temu przez australijską firmę QBiotics. Naturalnie występuje w tropikalnym drzewie Fontainea picrosperma, rosnącym w północno-wschodniej Australii. Początkowo EBC-46 zdobył uznanie jako skuteczna terapia nowotworów. W 2024 roku lek oparty na tym związku został zatwierdzony przez FDA do leczenia mięsaków tkanek miękkich u ludzi. Wcześniej z powodzeniem stosowano go w weterynarii, gdzie osiągnął 88-procentowy wskaźnik wyleczeń guzów mastocytarnych u psów.
Czytaj też: Jeden zastrzyk co pół roku. Oto nowy, spektakularny sposób zapobiegania HIV
Jednak EBC-46 ma znacznie szerszy potencjał. Jego działanie opiera się na aktywacji kinazy białkowej C (PKC), która uczestniczy w wielu kluczowych procesach komórkowych, w tym w regulacji odpowiedzi immunologicznej.
Jednym z głównych powodów, dla których HIV jest tak trudny do całkowitego usunięcia, jest jego zdolność do ukrywania się w tzw. rezerwuarach wirusowych – uśpionych komórkach odpornościowych, w których nie jest aktywny i nie reaguje na standardowe leczenie antyretrowirusowe. To sprawia, że nawet osoby, które przyjmują ART i mają niewykrywalny poziom wirusa we krwi, nadal noszą go w organizmie.
Metoda “kick and kill”, którą można by przetłumaczyć jako “obudź i zabij”, ma na celu właśnie dotarcie do tych utajonych komórek. Polega ona na reaktywacji uśpionego wirusa (“kick”), tak aby stał się widoczny dla układu odpornościowego i terapii przeciwwirusowych, a następnie na jego eliminacji (“kill”) przy użyciu immunoterapii lub innych metod leczenia. W badaniach zespołu Stanforda wykazano, że EBC-46 może być niezwykle skutecznym środkiem do realizacji tej strategii.
Prof. Paul Wender dodaje:
W porównaniu do innych znanych czynników odwracających latencję wirusa, EBC-46 działa wyjątkowo efektywnie. W naszych badaniach niektóre analogi tego związku reaktywowały HIV w 90 proc. zakażonych komórek – to czterokrotnie więcej niż w przypadku briostatyny, która do tej pory uchodziła za najskuteczniejszy środek tego typu.
Badania przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu Stanforda, we współpracy z Uniwersytetami Kalifornijskimi w Irvine i Los Angeles, obejmowały testy 15 analogów EBC-46 na komórkach zakażonych HIV. Ich celem było znalezienie najbardziej efektywnej substancji zdolnej do reaktywacji wirusa. Wyniki były zaskakujące: niektóre analogi EBC-46 osiągnęły aż 90-procentową skuteczność w budzeniu uśpionego HIV, co jest wynikiem bezprecedensowym.
Choć wyniki badań są niezwykle obiecujące, naukowcy podkreślają, że droga do wdrożenia terapii opartej na EBC-46 jest jeszcze długa. Przed rozpoczęciem badań klinicznych na ludziach konieczne będą dalsze testy bezpieczeństwa oraz analizy długoterminowych efektów terapii.
Prof. Wender zaznacza jednak, że jest to jeden z największych postępów w badaniach nad leczeniem HIV:
To niezwykle ekscytujące, że możemy być o krok bliżej do całkowitego wyleczenia HIV. Fakt, że mamy realną szansę na zmianę życia milionów ludzi, jest tym, co motywuje nas do dalszej pracy.
Odkrycie potencjału EBC-46 w walce z HIV może oznaczać przełom w medycynie i nadzieję na świat wolny od tego wirusa. Połączenie istniejących terapii z nowymi strategiami, takimi jak “kick and kill”, otwiera drzwi do skutecznego leczenia zakażonych osób i zmniejszenia liczby nowych infekcji.
