Telomery to struktury znajdujące się na zakończeniach chromosomów, które pełnią funkcję ochronną i zapobiegają uszkodzeniom materiału genetycznego podczas podziałów komórkowych. Z wiekiem ulegają one skróceniu, co jest jednym z głównych mechanizmów biologicznego starzenia się organizmu. Proces ten jest naturalny, ale jego tempo może być różne u poszczególnych osób. Wpływ na to mają nie tylko czynniki genetyczne, ale także styl życia, dieta, aktywność fizyczna oraz ekspozycja na stres i zanieczyszczenia środowiskowe.
Czytaj też: Cudowny lek wydłuża życie o 25 procent, hamuje starzenie i zapobiega nowotworom
Badanie, które zostało zaprezentowane na konferencji International Stroke Conference 2025, pokazuje, że osoby z najkrótszymi telomerami są o 8 proc. bardziej narażone na udar, o 19 proc. bardziej podatne na demencję i mają o 14 proc. wyższe ryzyko depresji w późnym wieku. Co więcej, skrócenie telomerów może być ogólnym wskaźnikiem zwiększonego ryzyka chorób neurologicznych związanych ze starzeniem się organizmu.
Telomery kluczowe do oceny ryzyka wielu chorób
W ramach badania naukowcy analizowali dane pochodzące z UK Biobank, ogromnej bazy danych zawierającej informacje medyczne i genetyczne ponad pół miliona ochotników. Osoby biorące udział w badaniu oddały próbki krwi, na podstawie których określono długość ich telomerów. Oprócz tego oceniano ich stan zdrowia, styl życia oraz czynniki społeczne, które mogą wpływać na zdrowie mózgu. Przez kolejne 12 lat monitorowano, czy u uczestników rozwiną się udar, demencja lub depresja.
Czytaj też: Ciąża przyspiesza starzenie? Zaskakujące wyniki badań
Co ciekawe, chociaż krótsze telomery były związane ze zwiększonym ryzykiem tych chorób, badacze nie znaleźli dowodów na to, że to one bezpośrednio je powodują. Oznacza to, że długość telomerów może być raczej wskaźnikiem zachodzących w organizmie procesów biologicznych i stresu komórkowego niż bezpośrednim czynnikiem sprawczym.
Jednym z najważniejszych wniosków badania jest to, że negatywne skutki skracania telomerów można częściowo zniwelować poprzez zdrowy styl życia. Naukowcy ocenili wpływ czynników, takich jak dieta, aktywność fizyczna, poziom stresu i jakość relacji społecznych na zdrowie mózgu. Okazało się, że osoby prowadzące zdrowszy tryb życia, mimo krótszych telomerów, miały znacznie niższe ryzyko udaru, demencji i depresji w porównaniu do tych, które miały mniej korzystne nawyki zdrowotne.
Choć obecnie pomiar długości telomerów nie jest standardową procedurą diagnostyczną, to badania tego typu mogą w przyszłości pomóc w identyfikacji osób szczególnie narażonych na choroby neurodegeneracyjne. Wczesne wykrycie ryzyka pozwoli na wdrożenie działań prewencyjnych na długo przed pojawieniem się objawów choroby.
Niektórzy naukowcy spekulują, że w przyszłości możliwe będzie opracowanie terapii ukierunkowanych na spowolnienie skracania telomerów, jednak obecnie koncentruje się raczej na promowaniu strategii zdrowotnych, które mogą naturalnie wspierać ich stabilność.
