Najnowsze wyniki badań opublikowane w JAMA Network Open rzucają nowe światło na wpływ harmonogramu zabiegów chirurgicznych na zdrowie pacjentów. Zespół naukowców przeanalizował dane 429 691 pacjentów z Ontario w Kanadzie, którzy przeszli operacje w latach 2007–2019.
Czytaj też: Niesamowita operacja serca w Krakowie. Lekarze użyli technologii z gier wideo
Wyniki są niepokojące. Pacjenci operowani w piątki mieli o 5 proc. większe ryzyko poważnych powikłań, ponownej hospitalizacji i śmierci w porównaniu do tych, którzy przeszli operacje na początku tygodnia. W perspektywie rocznej wskaźnik śmiertelności wzrósł do 12 proc., co wskazuje na istotny wpływ dnia tygodnia na wyniki leczenia.
W piątki lepiej unikać operacji chirurgicznych
To zjawisko, określane mianem „efektu przedweekendowego” (preweekend effect), jest częścią szerszego trendu znanego jako „efekt weekendowy”, czyli wyższej śmiertelności pacjentów przyjmowanych do szpitala w soboty i niedziele. Choć najnowsze badanie wykazało wzrost ryzyka o 5 proc., wcześniejsze analizy sugerowały jeszcze większe różnice. W Holandii w 2015 roku badania wskazywały na 20-procentowy wzrost śmiertelności operowanych w piątki, a przegląd ponad 8 milionów pacjentów na całym świecie z 2018 roku wykazał wzrost ryzyka nawet o 24 proc.
Czytaj też: Chirurgia robotyczna. Szybko, bezpiecznie i bez powikłań. “W laparoskopii tej operacji bym nie wykonał”
Jednym z głównych problemów jest ograniczona liczba lekarzy i personelu medycznego w weekendy. Badania pokazują, że obsada szpitali w soboty i niedziele jest znacząco zredukowana – zarówno w przypadku lekarzy, pielęgniarek, jak i innych pracowników klinicznych. W praktyce oznacza to, że pacjenci po operacjach przeprowadzonych w piątki często trafiają pod opiekę mniejszego zespołu, który ma mniej zasobów i ograniczone możliwości reagowania na nagłe komplikacje.
Drugi istotny czynnik to brak dostępu do starszych i bardziej doświadczonych chirurgów. Zespół badawczy odkrył, że w piątki operacje częściej przeprowadzają młodsi lekarze o krótszym stażu pracy. Średni wiek chirurgów wykonujących zabiegi w piątki wynosił 47 lat, a ich średnie doświadczenie to 14 lat, podczas gdy lekarze operujący w poniedziałki mieli 48 lat i 17 lat doświadczenia. Ta pozornie niewielka różnica może wpływać na zdolność zespołu do radzenia sobie z trudnymi przypadkami, zwłaszcza w sytuacjach, gdy bardziej doświadczeni specjaliści nie są już dostępni przed nadchodzącym weekendem.
Dodatkowo, zmiany w zespołach lekarskich utrudniają ciągłość opieki. Pacjenci operowani w piątki są zwykle przekazywani innym lekarzom na czas weekendu, co oznacza, że w razie komplikacji nowy personel może nie być w pełni zaznajomiony z ich przypadkiem. Ta fragmentacja opieki zwiększa ryzyko błędów i opóźnień w interwencjach medycznych.
Kolejnym problemem jest ograniczona dostępność diagnostyki i narzędzi ratujących życie w weekendy. Niektóre testy, badania obrazowe czy procedury ratunkowe mogą być trudniej dostępne w soboty i niedziele, co prowadzi do opóźnień w diagnozie i leczeniu powikłań pooperacyjnych.
Czy da się jakoś temu zaradzić? W miarę możliwości warto unikać planowania operacji w piątki, zwłaszcza jeśli są to zabiegi wymagające intensywnej opieki pooperacyjnej.
Eksperci zwracają również uwagę na konieczność zwiększenia obsady personelu medycznego w weekendy, szczególnie w obszarach takich jak intensywna terapia, anestezjologia czy diagnostyka obrazowa. Większa dostępność specjalistów w soboty i niedziele mogłaby pomóc w szybszym reagowaniu na komplikacje pooperacyjne.
Nowe badania dostarczają przekonujących dowodów na to, że harmonogram operacji może wpływać na zdrowie pacjentów w długim terminie. Choć trudno całkowicie wyeliminować ten problem, pacjenci i lekarze mogą podejmować bardziej świadome decyzje dotyczące terminów operacji. Wybór zabiegu na początku tygodnia może zwiększyć szanse na skuteczną opiekę pooperacyjną i zmniejszyć ryzyko powikłań.
