Wszyscy zdajemy sobie sprawę, że nadmiar tłuszczów nasyconych i cukrów prostych nie służy naszemu ciału. Otyłość, choroby serca czy cukrzyca to tylko niektóre z dobrze udokumentowanych skutków. Jednak najnowsze badania przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu w Sydney dowodzą, że lista zagrożeń jest jeszcze dłuższa – a ich nowy punkt to funkcjonowanie mózgu.
Czytaj też: Gdy mózg “podkręca głośność”. Już wiemy, skąd się biorą szumy uszne
W ramach pionierskiego badania, po raz pierwszy przeprowadzonego na ludziach, naukowcy wykazali, że dieta bogata w tłuszcze i cukry prowadzi do pogorszenia pamięci przestrzennej i orientacji. To wynik, który potwierdza wcześniejsze obserwacje ze świata badań na zwierzętach, zwłaszcza na gryzoniach. Szczegóły opisano w czasopiśmie International Journal of Obesity.
Mózg na celu fast foodów
Badanie obejmowało 120 młodych dorosłych w wieku od 18 do 38 lat. Uczestnicy najpierw wypełnili ankietę dietetyczną dotyczącą spożycia tłuszczu i cukru w ostatnich 12 miesiącach, a następnie założyli gogle VR, by zmierzyć się z niecodziennym zadaniem – nawigacją w trójwymiarowym labiryncie w poszukiwaniu ukrytej skrzyni ze skarbem.
Czytaj też: Nie tylko serce – statyny mogą chronić także mózg
W wirtualnym labiryncie uczestnicy musieli sześciokrotnie odnaleźć skrzynię, korzystając ze wskazówek terenowych. Jeśli udało im się osiągnąć cel w mniej niż cztery minuty, mogli przejść do następnego podejścia. Jeśli nie, system teleportował ich do miejsca ukrycia skrzyni, aby mogli zapamiętać otoczenie i przygotować się do kolejnej próby.
Kulminacyjnym momentem testu było siódme podejście – bez skrzyni. Wtedy uczestnicy mieli wskazać, gdzie ich zdaniem wcześniej znajdował się skarb. Wyniki były jednoznaczne: osoby, które spożywały więcej tłuszczów i cukrów, wykazywały znacząco gorsze umiejętności w lokalizacji skrzyni, nawet po uwzględnieniu czynników takich jak BMI i pamięć robocza.
Dr Dominic Tran z Uniwersytetu w Sydney tłumaczy:
Od dawna wiemy, że spożywanie zbyt dużej ilości rafinowanego cukru i tłuszczów nasyconych niesie ze sobą ryzyko otyłości, chorób metabolicznych i sercowo-naczyniowych oraz niektórych nowotworów. Wiemy również, że te niezdrowe nawyki żywieniowe przyspieszają początek związanego z wiekiem spadku funkcji poznawczych u osób w średnim i starszym wieku. Badania te dostarczają nam dowodów na to, że dieta jest ważna dla zdrowia mózgu we wczesnej dorosłości, okresie, w którym funkcje poznawcze są zazwyczaj nienaruszone.
Badacze podejrzewają, że wysoka zawartość tłuszczu i cukru w diecie zaburza funkcjonowanie hipokampa – struktury mózgowej kluczowej dla pamięci i nawigacji przestrzennej. To ten właśnie obszar pozwala nam nie tylko przypomnieć sobie drogę do domu, ale też sprawnie odnajdywać się w nowych miejscach.
Co istotne, badanie wykazało, że nawet u młodych, stosunkowo zdrowych osób bez objawów metabolicznych (takich jak otyłość czy insulinooporność) niezdrowa dieta może już wpływać na funkcje poznawcze – potencjalnie długo zanim pojawią się pierwsze kliniczne objawy chorób cywilizacyjnych. Jest to szczególnie niepokojące, biorąc pod uwagę wcześniejsze ustalenia, według których niezdrowa dieta przyspiesza pogorszenie funkcji poznawczych w średnim i starszym wieku.
Jak w każdej pracy naukowej, także tutaj istnieją pewne ograniczenia. Spośród 120 osób, które rozpoczęły eksperyment, jedynie 55 go ukończyło – głównie z powodu złej tolerancji systemu VR (choroba lokomocyjna). Co więcej, uczestnikami byli wyłącznie młodzi dorośli, głównie studenci, co ogranicza możliwość uogólnienia wyników na całą populację. Dane dietetyczne były również zbierane metodą samoopisową, a badacze nie przeprowadzili obrazowania mózgu, aby potwierdzić uszkodzenia hipokampa.
Dr Dominic Tran dodaje:
Dobrą wiadomością jest to, że uważamy, że jest to sytuacja łatwo odwracalna. Zmiany w diecie mogą poprawić zdrowie hipokampa, a zatem naszą zdolność do poruszania się w otoczeniu, na przykład gdy zwiedzamy nowe miasto lub uczymy się nowej drogi do domu.
Choć badanie koncentrowało się na młodych dorosłych, jego przesłanie ma uniwersalne znaczenie. Utrzymanie zdrowej diety jest kluczowe nie tylko dla zapobiegania chorobom fizycznym, ale także dla zachowania sprawności umysłowej – zarówno teraz, jak i w miarę starzenia się organizmu.
