Informacje o tym, w jakim wieku mózg osiąga dojrzałość, można wykorzystywać w różnoraki sposób. Z jednej strony jest to szansa dla tych, którzy tego wieku jeszcze nie osiągnęli, aby wciąż pracować nad jego rozwojem. Z drugiej są badacze, którzy uważają, że brakiem pełnego rozwinięcia mózgu można tłumaczyć np. niezrozumiałe akty przemocy u młodych osób. Do jakich wniosków prowadzi nowe badanie?
Pięć istotnych etapów życia mózgu
Naukowcy z Uniwersytetu Cambridge w Wielkiej Brytanii przeanalizowali skany mózgu, wykonane metodą obrazowania dyfuzyjnego, formą obrazowania w badaniu z użyciem rezonansu magnetycznego (MRI). Badania przeprowadzono na 4,2 tys. osób w wieku od niemowlęctwa do 90 lat, a ich wyniki opublikowano w czasopiśmie Nature Communications.
Czytaj też: Fast foody uszkadzają mózg. Nowe badanie nie zostawia żadnych wątpliwości
Na tej podstawie badacze wyodrębnili niejako pięć faz/ epok w rozwoju mózgu człowieka, przy czym w każdej z nich zmienia się zdolność mózgu do reorganizacji i tworzenia nowych połączeń synaptycznych. Są to:
- Dzieciństwo, od urodzenia do 9. roku życia. W tym okresie mózg nieustannie usuwa chaotycznie utworzone połączenia synaptyczne, które powstają w wyniku równie chaotycznego procesu wczesnego uczenia się, oduczania i ponownego uczenia. W rezultacie, choć jest to okres szybkiego wzrostu, nie jest to czas dużej wydajności mózgu.
- Dojrzewanie, od 9. roku życia do około 32. roku życia. To najbardziej wydajny i elastyczny okres dla mózgu człowieka, w którym najłatwiej tworzą się nowe połączenia synaptyczne. Niestety w tym przedziale wiekowym najczęściej pojawiają się również zaburzenia psychiczne.
- Dorosłość, od 32. do 66. roku życia, najdłuższa z epok. W tym okresie wydajność mózgu znacznie spada, jednocześnie jest to zazwyczaj okres maksymalnej stabilności.
- Wczesne starzenie się, od 66 do 83 roku życia. Badanie wykazało, że w tym okresie zaczynają zmieniać się wzorce w mózgu, a jego obszary ściślej ze sobą współpracują, podczas gdy mózg może zacząć działać mniej spójnie jako całość. Jest to również czas, w którym częściej pojawiają się demencja i problemy ogólnoustrojowe, takie jak problemy sercowo-naczyniowe.
- Późne starzenie się, od 83 roku życia. Ten okres jest podobny do wczesnego starzenia się, ale zmiany zachodzą tu w przyspieszonym tempie.
Wydajność mózgu to nie to samo, co inteligencja
Dr Luis Goicouria, neurobiolog z Uniwersytetu Browna uczula, aby mając na uwadze te etapy rozwoju mózgu, nie stawiać znaku równości pomiędzy jego wydajnością a inteligencją. Chociaż badanie wykazało, że mózg nastolatka jest znacznie bardziej wydajny niż osoby dorosłej po 32. roku życia, niewiele osób zgodzi się z tym, że mózg nastolatka jest „inteligentniejszy” niż osoby dorosłej. Ekspert mówi:
Ogólna wydajność mózgu to łatwość z jaką „przełącza się” on pomiędzy obszarami powiązanymi i odpowiedzialnymi za różne funkcje. Ale inteligencja, jasność myślenia to coś więcej niż tylko zdolność do przekazywania informacji między tymi obszarami. W miarę starzenia się mądrość i skrystalizowana inteligencja poprawiają się, co pomaga człowiekowi lepiej zrozumieć świat, ale jest częściowo niezależne od wydajności mózgu.
Znaczenie wyników badania dla neurochirurgów
Dr n. med. Angela Bohnen, neurochirurg z Amerykańskiego Stowarzyszenia Neurochirurgów (AANS) mówi, że wyniki badań potwierdzają to, co ona jak neurochirurg obserwuje w swojej praktyce klinicznej, przy przeprowadzaniu skomplikowanych operacji mózgu w różnych grupach wiekowych. Wyjaśnia:
Zdolność mózgu do rekonwalescencji po operacji zmienia się dramatycznie w ciągu całego życia. W okresie niemowlęcym i wczesnym dzieciństwie do 9. roku życia dzieci wykazują bardzo wysoką neuroplastyczność, co pozwala im na szybki powrót do zdrowia po operacji niektórych guzów mózgu. Tę płynniejszą rekonwalescencję obserwujemy im bliżej pacjentowi do 32. roku życia. Osoby powyżej 83. roku życia zazwyczaj nie są brane pod uwagę jako pacjenci nadający się do operacji neurochirurgicznych.
Ekspertka jednocześnie podkreśla, że dla chirurga te doniesienia mają ogromne znaczenie, wskazują bowiem na potrzebę rozwoju nowych technik chirurgicznych dla pacjentów powyżej 66. roku życia, którzy potrzebują znacznie dłuższego czasu rekonwalescencji, podobnie jak osoby starsze. Pomogą również chirurgom podejmować trafne decyzje dotyczące szybszego przywrócenia funkcji, w oparciu o etapy rozwoju mózgu pacjenta.
