Wspólna deklaracja PTK i PTO stanowi ważny krok w kierunku realnych zmian w polskiej polityce zdrowotnej. Pakiet pięciu postulatów w najbliższym czasie zostanie przekazany do Ministerstwa Zdrowia oraz innych organizacji i instytucji.
– Polska wydaje na profilaktykę zaledwie 1,9 proc. budżetu zdrowotnego, średnia unijna to 5,5 proc. – mówił prof. Piotr Rutkowski, przewodniczący PTO. – Każda złotówka zainwestowana w profilaktykę to miliony oszczędności w systemie ochrony zdrowia. Nowotwory złośliwe to już nie wyrok, ale tylko wtedy, gdy są odpowiednio wcześnie wykryte. Tymczasem w Polsce zbyt często pacjenci trafiają do onkologów za późno.
Nowotwory złośliwe powodują w Polsce ponad 96 tys. zgonów rocznie, a koszty ich leczenia oraz koszty pośrednie (tj. utrata produktywności, absencja, prezenteizm) przekraczają 30 miliardów złotych.
Z powodu chorób układu krążenia umiera 180 tys. osób rocznie, to tak, jakby co roku z mapy Polski znikało miasto wielkości Rzeszowa. Koszty bezpośrednie i pośrednie leczenia tych chorób sięgają 56 miliardów złotych.
– Profilaktyka to nie opcja, to konieczność – mówił prof. Robert Gil, prezes PTK. – Zaczynamy od wspólnego frontu: wyższy budżet, edukacja w szkołach, cyfrowy kalendarz zdrowia i walka z nałogami oraz otyłością. To nasze wspólne priorytety.
Czytaj także: „Wszystkie ręce na pokład”. Dość rozmów o profilaktyce – trzeba działać skutecznie
Profilaktyka jest najważniejsza, by zatrzymać falę chorób przewlekłych
Prezesi PTK i PTO wspólnie przedstawili pakiet pięciu kluczowych działań, które – ich zdaniem – powinny stać się priorytetem dla rządzących i całego systemu ochrony zdrowia:
1. Profilaktyka się opłaca
Obecnie Polska przeznacza na profilaktykę jedynie 1,9 proc. budżetu na zdrowie (ok. 22 euro na mieszkańca) – to drugi najniższy wynik w Unii Europejskiej. W Niemczech wydaje się na profilaktykę prawie osiem razy więcej. Należy dążyć do tego, aby Polska osiągnęła unijną średnią – 5,5 proc. budżetu zdrowotnego. Ponadto, towarzystwa wezwały do rozszerzenia programów przesiewowych, stworzenia centralnej bazy danych oraz monitorowania skuteczności działań profilaktycznych.
2. Szkoła zdrowych nawyków
Już co trzecie dziecko w wieku 7-14 lat ma nadwagę lub otyłość, a wśród nastolatków szerzy się uzależnienie od nikotyny i alkoholu. Młodzież zna pojęcie „rak” czy „zawał”, ale nie kojarzy ich z codziennymi wyborami – dietą, ruchem, snem czy nałogami. Tę lukę powinna wypełnić systemową edukacja zdrowotna. Dlatego PTK i PTO postulują o wprowadzenie obowiązkowego przedmiotu lub modułu edukacji zdrowotnej w szkołach podstawowych i średnich – minimum raz w tygodniu. Współpraca z samorządami i szkolenia dla nauczycieli mają zapewnić skuteczne wdrożenie programu.
3. Kalendarz zdrowia w twoim telefonie
W dobie smartfonów i aplikacji zdrowotnych eksperci zaapelowali, by Internetowe Konto Pacjenta (IKP) stało się osobistym asystentem zdrowia każdego obywatela i jednocześnie cyfrową profilaktyką na miarę XXI wieku. Z aplikacji mojeIKP korzysta już ponad 18 milionów użytkowników, która ma możliwość wdrożenia interaktywnych funkcji i przypomnień dopasowanych do wieku, płci i czynników ryzyka.
4. Pokolenie wolne od dymu
Wśród młodzieży co czwarty licealista sięga po e-papierosy – często nieświadomy, że są one równie szkodliwe jak klasyczne wyroby tytoniowe. W efekcie choroby serca i nowotwory są dziś rozpoznawane nawet u 30-latków. To skutek uzależnień z wieku nastoletniego. Eksperci zaapelowali o wdrożenie skutecznej i kompleksowej polityki antynikotynowej, w tym o zakaz sprzedaży e-papierosów osobom poniżej 18. roku życia, regulację rynku (m.in. zakaz smakowych dodatków) oraz rozwój sieci poradni antynikotynowych (obecnie funkcjonują tylko trzy w całym kraju!).
5. Zatrzymać epidemię otyłości
W Polsce ponad połowa dorosłych ma nadwagę lub otyłość, a 18,5% spełnia kryteria otyłości. Konsekwencje? Wzrost zachorowań na cukrzycę, zawały, udary i nowotwory. Otyłość to choroba społeczna, która wymaga wspólnej odpowiedzi państwa, samorządów i środowisk. Eksperci postulują o reaktywację programu KOS-BAR, refundację porad dietetycznych i psychologicznych, a także wdrożenie oznaczeń Nutri-Score na produktach spożywczych i promocję zdrowej żywności m.in. poprzez politykę fiskalną.
Profilaktyka jest najważniejsza. Co możemy zrobić – tu i teraz?
Na konferencji inaugurującej wspólną politykę dwóch towarzystw medycznych Eksperci obecni byli dr hab. Beata Jagielska, dyrektor Narodowego Instytutu Onkologii – Państwowego Instytutu Badawczego w Warszawie, prof. Marek Gierlotka, Prezes-Elekt PTK oraz dr hab. n. med. Paweł Koczkodaj z Zakładu Epidemiologii i Prewencji Pierwotnej Nowotworów NIO-PIB oraz organizacje pacjenckie: Agnieszka Wołczenko ze Stowarzyszenia EcoSerce oraz Aleksandra Wilk Dyrektor Sekcji Raka Płuca Fundacji „To Się Leczy”. Dyskutowano o potrzebie zwiększenia finansowania profilaktyki, zarówno w kontekście planowania budżetu zdrowotnego, jak i długofalowych strategii państwa. Aby profilaktyka przynosiła realne efekty, musi być dostępna, powszechna, monitorowana i zintegrowana z codziennym funkcjonowaniem pacjentów.
Czytaj także: Szczepienia przeciwko HPV to najlepsza profilaktyka raka szyjki macicy
Odpowiednio zaprojektowane Internetowe Konto Pacjenta może stać się narzędziem aktywnej prewencji: przypominać o badaniach, motywować do konsultacji i wspierać edukację zdrowotną.
Integracja opieki kardiologicznej i onkologicznej pociągnie konieczność budowania wspólnych ścieżek diagnostycznych i terapeutycznych, zwłaszcza w przypadku pacjentów z chorobami współistniejącymi. Przyszłość opieki medycznej to podejście interdyscyplinarne i skoncentrowane na pacjencie.
Edukacja zdrowotna dzieci i młodzieży powinna być systemowym, obowiązkowym elementem programu nauczania. Konieczna jest także skuteczna strategia antynikotynowa, walka z epidemią otyłości oraz wzorowanie się na sprawdzonych rozwiązaniach z innych krajów europejskich.
Profilaktyka musi stać się priorytetem polityki zdrowotnej w Polsce, a jej skuteczność zależy nie tylko od wiedzy eksperckiej, ale od silnej woli instytucjonalnej i współpracy wszystkich zaangażowanych stron.
