Szpiczak plazmocytowy, mimo postępów w leczeniu, pozostaje chorobą trudną do pokonania, zwłaszcza w przypadkach opornych na dotychczasowe terapie. Dzięki nowym cząsteczkom i schematom leczenia coraz częściej jest jednak chorobą przewlekłą. Największe nadzieje budzi nowoczesna immunoterapia.
Czytaj też: CRISPR/Cas9, komórki tłuszczowe i głodujące nowotwory. Pomysłowa metoda walki z rakiem
Prof. Krzysztof Giannopoulos, prezes Polskiego Towarzystwa Hematologów i Transfuzjologów, podkreśla:
Są tu dwa przełomy. Pierwszy to terapia komórkowa CAR-T, a drugi to przeciwciała dwuswoiste – gotowe leki, które można podać, gdy pacjent tego wymaga.
Nowa immunoterapia do walki ze szpiczakiem
Przeciwciała dwuswoiste (bispecyficzne) stanowią nowoczesną i niezwykle obiecującą formę immunoterapii w leczeniu szpiczaka plazmocytowego. To innowacyjne leki, które działają na zasadzie podwójnego wiązania – z jednej strony łączą się z antygenem obecnym na powierzchni komórek nowotworowych, a z drugiej z antygenem na limfocytach T, czyli komórkach odpowiedzialnych za odpowiedź immunologiczną organizmu.
Czytaj też: Stary lek, nowa broń. Digoksyna w walce z przerzutami raka
Dzięki temu wyjątkowemu mechanizmowi działania przeciwciała dwuswoiste zbliżają limfocyty T do komórek szpiczakowych, co pozwala na precyzyjne namierzenie i zniszczenie komórek nowotworowych. Limfocyty T, aktywowane przez kontakt z komórką rakową, uruchamiają szereg procesów immunologicznych, które prowadzą do eliminacji nowotworu. To podejście nie tylko zwiększa skuteczność leczenia, ale również minimalizuje ryzyko uszkodzenia zdrowych tkanek, co jest częstym problemem w tradycyjnych metodach terapii onkologicznej.
Pionierem w tej innowacyjnej klasie leków w Polsce jest teklistamab – pierwsze przeciwciało dwuswoiste, które uzyskało refundację w leczeniu szpiczaka plazmocytowego w październiku 2024 roku. Działa on na zasadzie łączenia się z dwoma kluczowymi antygenami: CD3 – znajdującym się na powierzchni limfocytów T, a także BCMA, występującym na komórkach szpiczakowych, co pozwala na precyzyjne namierzenie nowotworu.
Prof. Krzysztof Giannopoulos wyjaśnia:
Teklistamab łączy się z antygenem CD3 na limfocytach T oraz BCMA na komórkach szpiczakowych. W procesie refundacyjnym znajdują się kolejne przeciwciała: talkwetamab i elranatamab.
Talkwetamab to lek skierowany na antygen GPRC5D, co czyni go skutecznym u pacjentów opornych na terapie anty-BCMA. W badaniach klinicznych (MonumenTAL-1) wykazał dużą skuteczność w indukowaniu głębokich i trwałych odpowiedzi u pacjentów po 5-6 liniach leczenia.
Prof. Dominik Dytfeld, prezes Polskiego Konsorcjum Szpiczakowego, podkreśla:
Talkwetamab to nadzieja dla pacjentów, u których obecnie dostępne jest jedynie leczenie paliatywne. Jest jednym z trzech najważniejszych leków potrzebnych w leczeniu szpiczaka.
Z kolei elranatamab działa podobnie do teklistamabu, celując w antygen BCMA, ale dzięki różnicom w mechanizmie działania może być skuteczny u pacjentów opornych na inne terapie.
Prof. Dominik Dytfeld podsumowuje:
Immunoterapia jest kluczowa dla leczenia szpiczaka. Liczymy, że nowe leki będą dostępne dla pacjentów w Polsce.
Nowoczesna immunoterapia zmienia paradygmat leczenia szpiczaka. Dzięki celowaniu w różne antygeny, leki takie jak talkwetamab i elranatamab dają szansę na skuteczne leczenie nawet najbardziej opornych przypadków. To również nadzieja na personalizację terapii – dopasowanie leczenia do indywidualnych potrzeb pacjenta. Chorzy z opornymi i nawrotowymi postaciami szpiczaka czekają na dostęp do tych nowoczesnych terapii. Ich wprowadzenie na listy refundacyjne może być przełomem, który na zawsze zmieni rokowania w leczeniu tego nowotworu.
Czym jest szpiczak plazmocytowy?
Szpiczak plazmocytowy to nowotwór złośliwy wywodzący się z plazmocytów – komórek układu odpornościowego odpowiedzialnych za produkcję przeciwciał. W zdrowym organizmie plazmocyty pomagają w zwalczaniu infekcji, jednak w przypadku szpiczaka ulegają niekontrolowanemu namnażaniu w szpiku kostnym. Powstające komórki nowotworowe zaczynają dominować w szpiku, co prowadzi do zaburzenia produkcji zdrowych krwinek oraz osłabienia układu odpornościowego. Ponadto, szpiczak plazmocytowy powoduje nadprodukcję nieprawidłowych przeciwciał (tzw. białek monoklonalnych), które mogą uszkadzać nerki oraz inne narządy.
Choroba ta najczęściej dotyka osoby po 60. roku życia i rozwija się powoli, co utrudnia jej wczesne rozpoznanie. Objawy szpiczaka obejmują przewlekłe bóle kości (szczególnie w kręgosłupie i żebrach), zmęczenie spowodowane anemią, nawracające infekcje oraz problemy z nerkami. W zaawansowanych stadiach choroby może prowadzić do patologicznych złamań kości i hiperkalcemii (nadmiaru wapnia we krwi). Mimo że szpiczak plazmocytowy jest chorobą nieuleczalną, nowoczesne metody leczenia, w tym immunoterapia i przeszczepienia komórek macierzystych, pozwalają na jego kontrolowanie i znaczną poprawę jakości życia pacjentów.
