Zdrowy mikrobiom to stabilna społeczność złożona z trylionów mikroorganizmów o dużej różnorodności, która w sprzyjających warunkach żyje w równowadze z ludzkim gospodarzem. Jest jednak wiele czynników, które tę równowagę zaburzają, prowadząc do tzw. dybiozy, kiedy to zmniejsza się liczba pożytecznych bakterii na korzyść tych patogennych. Wpływ na to mają m.in. nawyki żywieniowe, warunki życia czy toksyny środowiskowe.
Dysbioza natomiast jest powiązana z występowaniem niektórych chorób jak nieswoiste zapalenia jelit (IBD), otyłość, choroby alergiczne i astma, cukrzyca typu 2, choroby układu krążenia czy choroby autoimmunologiczne.
Aktualne badanie wykazało, że poza antybiotykami, inne leki na receptę również negatywnie wpływają na mikrobiom, powodując dysbiozę, a ich skutki mogą utrzymywać się przez kilka lat, nawet po odstawieniu leku. Badanie zostało opublikowane w czasopiśmie mSystems Amerykańskiego Towarzystwa Mikrobiologicznego.
Analiza ponad 2,5 tys. mikrobiomów
Naukowcy wykorzystali dane ponad 2,5 tys. dorosłych Estończyków wieku od 23 do 89 lat. Pobrano od nich próbki krwi, wymazu z policzka oraz kału. Następnie naukowcy wykorzystali je do analizy składu ich mikrobiomów jelitowych. Podgrupa złożona z 328 osób dostarczyła drugą próbkę kału po okresie obserwacji trwającym ok. 4,5 roku, aby naukowcy mogli sprawdzić, jak długo utrzymują się ewentualne długotrwałe, negatywne skutki leków.
Czytaj też: Jelita pod lupą. Polacy coraz częściej dbają o mikrobiom, ale to wciąż za mało
W momencie pobrania pierwszej próbki uczestnicy przyjmowali łącznie 433 różne leki na receptę, a w ciągu pięciu lat poprzedzających badanie – 507 różnych leków. Nieco ponad jedna trzecia uczestników (857 osób) nie przyjmowała żadnych leków w momencie pobrania pierwszej próbki. W sumie naukowcy przeanalizowali wpływ 186 leków. Spośród nich 167 wpłynęło w jakiś sposób na mikrobiom, a 78 wykazało wpływ długotrwały na skład mikrobiomu.
Te grupy leków zaburzają równowagę w jelitach
Mierzalne zmiany w mikrobiomie zaobserwowano u osób przyjmujących następujące grupy leków:
- antybiotyki – leki działające na infekcje bakteryjne poprzez zabijanie bakterii lub hamowanie ich namnażania,
- leki przeciwdepresyjne – zwiększają poziom neuroprzekaźników w mózgu, łagodząc objawy depresji i lęku,
- leki przeciwpsychotyczne – stosowane w leczeniu psychoz związanych z niektórymi zaburzeniami psychicznymi, takimi jak schizofrenia i choroba afektywna dwubiegunowa,
- beta-blokery – leki stosowane w leczeniu objawów sercowo-naczyniowych, takich jak dławica piersiowa i nadciśnienie,
- metformina, stosowana w leczeniu cukrzycy typu 2,
- inhibitory pompy protonowej (IPP), które zmniejszają kwasowość żołądka w leczeniu refluksu żołądkowego, zgagi i wrzodów żołądka,
- benzodiazepiny, przepisywane w leczeniu lęku i zaburzeń snu.
Które miały największy wpływ na mikrobiom? Wszystkie, w tym oddziaływanie niektórych obserwowano jeszcze wiele lat po zażyciu leku. Naukowcy odkryli, że im dłużej i im więcej leków przyjmowali badani, tym większy był wpływ na mikrobiom. Ponadto wiele leków wchodziło ze sobą w interakcje i wywierały jeszcze bardziej negatywny wpływ. „Zwycięzcą” okazały się jednak benzodiazepiny.
Dr Elin Org, współautorka badania, kierownik Grupy Badawczej ds. Mikrobiomu na Uniwersytecie w estońskim Tartu, podkreśliła:
Biorąc pod uwagę, że leki z preskrypcji lekarskiej są często przyjmowane nieprzerwanie przez całe życie, a nie przez krótkie okresy, jak ma to miejsce w przypadku antybiotyków, efekty fizjologiczne mogą być jeszcze większe. Nasze odkrycia podkreślają, że ich przyjmowanie może pozostawić trwały ślad. Jednocześnie odkryliśmy, że nawet w obrębie tej samej klasy leków, poszczególne leki mogą wpływać na mikrobiom w bardzo różny sposób. Jeśli dwa leki działają równie skutecznie, lekarze mogą wybrać ten, który ma mniejszy wpływ na mikrobiom jelitowy.
Negatywny wpływ leków na mikrobiom
Babak Firoozi, gastroenterolog z MemorialCare Orange Coast Medical Center w Fountain Valley w Kalifornii, wyjaśnił, na czym polega negatywny wpływ niektórych leków na jelita:
W szerokim ujęciu leki takie jak przeciwdepresyjne, beta-blokery i benzodiazepiny mogą wpływać na motorykę jelit, co z kolei prawdopodobnie wpływa na bakterie jelitowe poprzez spowolnienie pasażu jelitowego. Inhibitory pompy protonowej od dawna są powiązane z wpływem na mikrobiotę jelitową, głównie poprzez eliminację kluczowej obrony przed rozwojem bakterii, jaką jest kwas żołądkowy.
Podkreślając, że pacjenci powinni przestrzegać zaleceń lekarza, ekspert zaapelował o przyjmowanie leków wyłącznie zgodnie z zaleceniami i tylko tak długo, jak to konieczne. Dodał:
Zwłaszcza w przypadku benzodiazepin, należy stanowczo odradzać ich długotrwałe stosowanie, ponieważ łatwo prowadzi do uzależnienia i jest powiązane z pogorszeniem funkcji poznawczych. W przypadku leków z grupy IPP konieczność kontynuowania leczenia należy omawiać ze specjalistą co 2 miesiące, starając się jak najszybciej odstawić lek.
Jak wspierać mikrobiotę jelit w czasie, kiedy ze względu na dolegliwości zdrowotne musimy przyjmować leki z którejś z grup? Eksperci zalecają stosowanie diety bogatej w błonnik i niskotłuszczowej, ograniczenie spożycia czerwonego i przetworzonego mięsa oraz przetworzonej żywności, a także regularną aktywność fizyczną, w celu poprawy ogólnego stanu zdrowia jelit.
