Co więc robić, by poprawić sytuację? M.in. zbierać i raportować dane dotyczące epidemiologii, jak i wskaźników wyszczepialności. Kroki w tym kierunku podejmuje Główny Inspektorat Sanitarny (GIS). Zaś eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych (OPZCI) rekomendują wdrożenie modelu skróconej ścieżki pacjenta dla szczepień zalecanych w Podstawowej Opiece Zdrowotnej (POZ). Zostało podpisane porozumienie o dalszej współpracy OPZCI i GIS.
Należy ułatwić szczepienia, bo proces ich realizacji jest skomplikowany
Wyszczepialność nie poprawiła się, mimo że zaszło wiele pozytywnych zmian w systemie szczepień, np.: pojawiły się szczepionki refundowane m. in. przeciw RSV i półpaścowi; farmaceuci mogą wystawiać recepty na szczepionki refundowane a pielęgniarki i położne mają rozszerzone uprawnienia w kontekście wykonywania szczepień. To może oznaczać, że jedna z głównych barier jest w POZ.
Najpierw pacjent musi umówić się na wizytę, odbyć poradę w gabinecie lekarskim i otrzymać receptę (refundowaną lub nie, w zależności od rodzaju szczepionki i wskazań refundacyjnych). W kolejnym etapie pacjent musi udać się do apteki, by zakupić szczepionkę, następnie ponownie umówić się na wizytę w POZ i pójść tam na szczepienie.
Aby nie komplikować, eksperci OPZCI rekomendują wprowadzenie zmian w oparciu o obecne kryteria refundacyjne szczepień przeciw: grypie pneumokokom, RSV oraz półpaścowi. Szczegółowe zalecenia ekspertów w kontekście szczepień oraz tego jak wdrożyć model skróconej ścieżki zostały przedstawione w dokumencie programowym Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych “Rekomendacje odnośnie zwiększania dostępności szczepień ochronnych na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Model skróconej ścieżki dla szczepień zalecanych”.
Czytaj także: Szczepienia przeciwko grypie. Seniorzy nie mogą krążyć między apteką a przychodnią
Ułatwienie szczepień. Potrzebne nowe świadczenie dla POZ
Dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas, konsultant krajowy ds. medycyny rodzinnej, Prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej:
Cały proces szczepienia od momentu zalecenia do wykonania szczepienia powinien odbyć się w czasie jednej wizyty pacjenta w placówce POZ. Model ten zakłada dostępność zalecanej szczepionki w placówce POZ oraz stworzenie świadczenia dla placówek POZ, które byłoby finansowane przez NFZ.
Świadczenie w POZ mogłoby być realizowane w dwóch opcjach dostępności szczepionki. Pierwszym z nich jest dystrybucja szczepionki poprzez sanepid do placówek POZ, wówczas wymagałoby to zdigitalizowania procedury zamawiania i sprawozdania szczepionek. Drugą opcją, rekomendowaną przez ekspertów, jest zakup szczepionki przez placówkę POZ po urzędowej cenie zbytu dla danej szczepionki i wsteczne finansowanie poprzez NFZ już dla całej procedury szczepienia. Zgodnie z rekomendacjami, wycena świadczenia (free-for-service) powinna obejmować cenę szczepionki i koszt realizacji świadczenia uwzględniając: kwalifikację, wykonanie szczepienia oraz raportowanie. Dodatkowo raportowanie wykonania szczepienia w systemie P1 powinno być obowiązkowym elementem realizacji tego świadczenia i warunkiem rozliczenia świadczenia przez NFZ.
W celu takiego uproszczenia systemu szczepień niezbędne są zmiany legislacyjne obejmujące w szczególności zmiany w przepisach Rozporządzenia Ministra Zdrowia lub w zarządzeniu Prezesa NFZ.
Czytaj także: Szczepienia przeciwko HPV to najlepsza profilaktyka raka szyjki macicy
Ułatwienie szczepień. Konieczne raportowanie zdarzeń medycznych czy karta e-szczepień
Dr Paweł Grzesiowski, Główny Inspektor Sanitarny, uważa, że monitorowanie chorób zakaźnych musi być na wyższym poziomie. Obecnie dane są rozproszone, fragmentaryczne, nieporównywalne. Kierowany przez niego urząd przygotowuje więc projekt w tej sprawie. Zdaniem eksperta, w kontekście statystyk szczepiennych dobre byłoby raportowanie zdarzeń medycznych. Sęk w tym, że jak zauważa Agnieszka Mastalerz-Migas, zdarzenia medyczne raportuje zaledwie 2 proc. szpitali i 20 proc. placówek ambulatoryjnych. Mimo że jest obowiązek raportowania, w rzeczywistości raportów nie ma.
Prof. dr hab. n. med. Ernest Kuchar, ekspert Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych:
Brak ogólnodostępnych, szczegółowych danych na temat wyszczepialności populacji oraz niepełne raportowanie szczepień z placówek POZ wpływa niekorzystnie na wprowadzanie skróconej ścieżki szczepień. Aby zachęcić osoby zaangażowane w szczepienia do ich raportowania należy przede wszystkim uprość procedury poprzez pełne wdrożenie przyjaznej dla użytkownika, intuicyjnej e-karty szczepień, wprowadzenie obowiązku zgłaszania oraz odejść od pozostałych, wówczas zbędnych uciążliwych obowiązków raportowania.
– Rekomendujemy również utrzymanie refundacji aptecznej szczepionek zalecanych. Daje to możliwość wybrania przez pacjenta dogodnej ścieżki do szczepienia i zwiększy dostępność do szczepień – wskazuje prof. dr hab. n. med. Adam Antczak, przewodniczący Rady Naukowej Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych.
Senat ogłosił rok 2025 Rokiem Edukacji i Profilaktyki, aby rozpocząć “wspólną i spójną” politykę zdrowotną, której celem jest odbudowa zaufania do profilaktyki i zmniejszenie liczby zachorowań. Zdaniem senator Beaty Małeckiej-Libery konieczne są nie tylko działania edukacyjne, ale również zmiany systemowe, m.in. uproszczenie ścieżki szczepień w POZ, większa rola farmaceutów oraz wsparcie informatyczne dla placówek ochrony zdrowia.
