Naukowcy z Uniwersytetu Florydy ogłosili przełom, który może zmienić oblicze współczesnej walki z nowotworami. Badania opublikowane w czasopiśmie Nature Biomedical Engineering ujawniają, że opracowana przez nich szczepionka mRNA – pozornie niespecyficzna – potrafi aktywować układ odpornościowy w sposób prowadzący do niszczenia guzów nowotworowych. Nie tylko jednego ich rodzaju – ale potencjalnie każdego typu nowotworu – nawet tych opornych na dotychczasowe leczenie.
Uniwersalna szczepionka przeciwnowotworowa coraz bliżej
Dotychczas rozwój szczepionek przeciwnowotworowych koncentrował się na dwóch podejściach: pierwsze polegało na identyfikacji wspólnych antygenów charakterystycznych dla różnych guzów, drugie – na personalizacji terapii, poprzez tworzenie szczepionek dopasowanych do unikalnych cech guza konkretnego pacjenta. Zespół pod kierownictwem dr Eliasa Sayoura proponuje trzecią drogę: pobudzenie układu odpornościowego tak, jakby reagował na infekcję wirusową – bez konieczności celowania w konkretny antygen nowotworowy.
Czytaj też: Odpoczynek zamiast ataku. Nowatorski sposób walki z rakiem
W modelach zwierzęcych zastosowanie ogólnej szczepionki mRNA – niepowiązanej z żadnym konkretnym nowotworem – w połączeniu z popularnym inhibitorem punktu kontrolnego PD-1 doprowadziło do silnej odpowiedzi immunologicznej i niszczenia guzów. Co zaskakujące, efekty te osiągnięto nie przez kierowanie przeciw konkretnym białkom nowotworowym, lecz poprzez sztuczne wywołanie ekspresji PD-L1 w komórkach rakowych, co uczyniło je bardziej widocznymi dla komórek odpornościowych.
Dr Elias Sayour z UF Preston A. Wells Jr. Center for Brain Tumor Therapy mówi:
To bardzo nieoczekiwane i ekscytujące odkrycie – że nawet szczepionka mRNA nieukierunkowana na żaden konkretny nowotwór może prowadzić do reakcji specyficznej wobec guza.
Nowe badania bazują na poprzednim sukcesie zespołu, który w pierwszym na świecie badaniu klinicznym zastosował spersonalizowaną szczepionkę mRNA u pacjentów z glejakiem wielopostaciowym – śmiertelnym nowotworem mózgu. Wówczas szczepionka, stworzona na bazie własnych komórek pacjenta, doprowadziła do nadzwyczaj szybkiej i silnej odpowiedzi immunologicznej.
Tym razem naukowcy z UF postanowili sprawdzić, czy można uzyskać podobny efekt przy użyciu uniwersalnej szczepionki. W badaniach na myszach z czerniakiem zastosowano ją w połączeniu z inhibitorem PD-1, co wywołało reakcję odpornościową tam, gdzie inne metody zawiodły. Jeszcze bardziej obiecujące były rezultaty uzyskane w modelach nowotworów skóry, kości i mózgu, gdzie ta sama szczepionka działała samodzielnie, bez żadnych dodatkowych leków – w niektórych przypadkach prowadząc do całkowitej eliminacji guza.
Jak tłumaczy Sayour, kluczem do sukcesu jest siła odpowiedzi odpornościowej. Nawet jeśli limfocyty T wcześniej były „uśpione” lub nieskuteczne, wystarczająco silne pobudzenie organizmu za pomocą szczepionki może doprowadzić do ich aktywacji i rozpoczęcia skutecznego ataku na nowotwór. Mechanizm ten przypomina sposób, w jaki działały szczepionki przeciwko COVID-19 – również bazujące na technologii mRNA. Tutaj jednak, zamiast kodowania białka wirusa, mRNA wprowadza do komórek sygnał, który zachęca je do wytwarzania białek stymulujących odpowiedź odpornościową, m.in. właśnie PD-L1, który czyni guza „przezroczystym” dla układu immunologicznego.
Dr Duane Mitchell, dyrektor UF Clinical and Translational Science Institute, dodaje:
To podejście ma potencjał, by doprowadzić do powstania gotowej, uniwersalnej szczepionki przeciwnowotworowej, którą można byłoby stosować u wielu pacjentów.
Zespół badaczy z Florydy podkreśla, że obecne wyniki są nadal na etapie przedklinicznym, ale dają silny impuls do szybkiego wejścia w fazę testów z udziałem ludzi. Przy wsparciu amerykańskiego Narodowego Instytutu Zdrowia (NIH) i kilku fundacji, trwają już prace nad udoskonaleniem formulacji szczepionki i przygotowaniem jej do badań klinicznych.
