Z danych Narodowej Strategii Onkologicznej wynika, że w Polsce co roku diagnozuje się około 50 tys. nowotworów skóry, z czego ponad 4000 stanowią czerniaki. Co gorsza, około 1300-1400 przypadków wykrywanych jest dopiero w stadium zaawansowanym lub z przerzutami, co drastycznie obniża szanse pacjenta na przeżycie. Jak podkreślają autorzy kampanii, problem narasta: czerniak to nowotwór, którego zachorowalność w Polsce nieustannie rośnie. Jedyny spadek odnotowano w pandemicznym roku 2020 – najprawdopodobniej w związku z ograniczonym dostępem do dermatologów i diagnostyki.
Czytaj też: Rewolucja w walce z rakiem skóry! Mamy pierwszy na świecie krem onkologiczny
Czy winna jest moda na opaleniznę, brak świadomości, czy może odwrotnie – lepsza diagnostyka i częstsze badania? Niezależnie od przyczyn, eksperci zgodnie podkreślają: kluczem jest edukacja.
Prof. dr hab. med. Piotr Rutkowski, kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków w Narodowym Instytucie Onkologii w Warszawie i przewodniczący Rady Naukowej Akademii Czerniaka, mówi:
Utrzymanie chorego przy życiu, o dobrej jakości i z dobrym samopoczuciem, jest wielce satysfakcjonujące i jest to oczywiście główny cel naszej pracy. Jednak bardzo byśmy chcieli, żeby tych chorych było jak najmniej, a problem czerniaka rozwiązywany był już na poziomie właściwej profilaktyki. Czerniak to jedyny nowotwór, który rozwija się dosłownie przed naszymi oczami. Znajomość własnych znamion, pozwalająca zauważyć różnicę w ich wyglądzie, w wyniku rozwoju nowotworu, czy też regularne kontrole u dermatologa lub chirurga onkologa obowiązują wszystkich, bez względu na wiek, płeć, wykonywany zawód czy posiadane hobby. I choć niektóre grupy mają większe predyspozycje do rozwoju czerniaka, tak naprawdę może on dosięgnąć wszystkich.
Zasada ABCDE – pięć liter, które ratują życie
Aby pomóc społeczeństwu nauczyć się rozpoznawać niepokojące zmiany skórne, Akademia Czerniaka przypomina o zasadzie ABCDE:
- A – Asymetria: znamię, które nie jest symetryczne;
- B – Brzegi: nierówne, poszarpane obrzeża;
- C – Kolor: niejednolita barwa, czernie, czerwienie;
- D – Duży rozmiar: średnica powyżej 5–6 mm;
- E – Ewolucja: zmiana wielkości, kształtu, koloru, swędzenie, pieczenie, krwawienie.
To właśnie do tej zasady nawiązuje tytuł kampanii i jej forma: edukacyjny teleturniej „5 liter, które ratują życie!”, którego fragmenty można oglądać w mediach społecznościowych Akademii Czerniaka.
Prof. dr hab. n. med. Grażyna Kamińska-Winciorek, kierownik Zespołu ds. Raka i Czerniaka Skóry w Narodowym Instytucie Onkologii w Gliwicach, mówi:
Prawdą jest, że czerniaki najczęściej diagnozowane są u osób dojrzałych, które zwykle nieprawidłowo chroniły swoją skórę przed słońcem, lub też nie robiły tego wcale. To naturalna konsekwencja nagromadzonych przez lata uszkodzeń skóry, objawiająca się w postaci nowotworu i to bardzo groźnego, jeśli jest to właśnie czerniak. Jednak nic straconego, ponieważ jego wczesne rozpoznanie daje ogromne wręcz szanse na pełne wyleczenie pacjenta. Właśnie dlatego tak ważna jest regularna kontrola swoich znamion prowadzona samodzielnie, przez każdego, oraz konsultacje u lekarza dermatologa, który za pomocą dermatoskopu może szybko i bezboleśnie dla pacjenta obejrzeć jego znamiona w dużym powiększeniu.
Eksperci Akademii Czerniaka przypominają, że istnieje kilka prostych zasad, których stosowanie realnie zmniejsza ryzyko zachorowania na czerniaka. Przede wszystkim należy unikać Słońca w godzinach największego nasilenia promieniowania UV, czyli między 11:00 a 16:00. Codzienna ochrona skóry powinna obejmować stosowanie kremów z filtrem przeciwsłonecznym – minimum SPF 30, a w przypadku skóry twarzy najlepiej SPF 50. Istotne jest również noszenie odzieży ochronnej, w tym koszulek z długim rękawem, nakryć głowy oraz okularów przeciwsłonecznych wyposażonych w filtr UV.
Bezwzględnie należy unikać korzystania z solarium – badania pokazują, że ryzyko czerniaka wzrasta aż o 55 proc. u osób korzystających z niego częściej niż raz w miesiącu, a w przypadku osób powyżej 30. roku życia nawet o 75 proc. Nie można także zapominać o regularnej kontroli skóry – raz w roku powinno się odbyć wizytę u dermatologa lub chirurga onkologa, a raz w miesiącu przeprowadzać samodzielną obserwację znamion, reagując natychmiast w razie jakichkolwiek niepokojących zmian.
W ramach kampanii „Cała Polska sprawdza znamiona”, Akademia Czerniaka organizuje darmowe badania znamion w wielu miastach w Polsce. Tegoroczny XIV Tydzień Świadomości Czerniaka to okazja, by nie tylko poszerzyć wiedzę, ale przede wszystkim wdrożyć działania – zrobić pierwszy krok w stronę zdrowia. Kampania jest obecna w mediach społecznościowych (Facebook, Instagram, YouTube), a wszystkie szczegóły i materiały edukacyjne można znaleźć na stronie internetowej Akademii Czerniaka.
