Choć amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła ponad 20 różnych kategorii środków antykoncepcyjnych, jedynie dwie z nich są przeznaczone dla mężczyzn: prezerwatywy i wazektomia. Pierwsze z nich cechuje się ograniczoną skutecznością, drugie – trwałością, której wielu mężczyzn się obawia. Tymczasem dane pokazują, że około 25 proc. kobiet stosujących antykoncepcję korzysta z doustnych tabletek hormonalnych – skutecznych, ale obciążonych skutkami ubocznymi i koniecznością regularnego przyjmowania. Mężczyźni, którzy chcieliby wziąć odpowiedzialność za planowanie rodziny, wciąż nie mają dostępnych doustnych metod. To właśnie zmienić ma YCT-529.
Jak działa YCT-529?
Nowy lek został opracowany przez naukowców z Uniwersytetu Minnesoty we współpracy z Uniwersytetem Columbia w Nowym Jorku oraz firmą biotechnologiczną YourChoice Therapeutics. To pierwszy w swojej klasie, doustny i bezhormonalny środek antykoncepcyjny dla mężczyzn. Jego działanie opiera się na precyzyjnym, molekularnym oddziaływaniu na receptor kwasu retinowego alfa (RAR-α), jeden z trzech głównych receptorów dla witaminy A w ludzkim organizmie. Receptor ten jest szczególnie istotny w komórkach Sertolego w jądrach – strukturach odpowiedzialnych za wspieranie i regulację dojrzewania plemników.
Czytaj też: Nadchodzą dzieci z laboratorium? To osiągnięcie na zawsze zmieni możliwości prokreacji
Zablokowanie RAR-α sprawia, że proces spermatogenezy zostaje tymczasowo wstrzymany, ponieważ kwas retinowy (aktywowana forma witaminy A) nie może pełnić swojej biologicznej roli w inicjowaniu i podtrzymywaniu produkcji plemników. Kluczowe jest jednak to, że działanie YCT-529 jest selektywne – nie wpływa na dwa inne izoformy receptora (RAR-β i RAR-γ), które są zaangażowane w funkcje metaboliczne, odpornościowe czy neurologiczne. Dzięki temu lek działa wyłącznie w miejscu docelowym, minimalizując ryzyko skutków ubocznych.
Prof. Gunda Georg z College of Pharmacy na Uniwersytecie Minnesoty, główna autorka badania i współtwórczyni cząsteczki leku, mówi:
Bezpieczna i skuteczna pigułka dla mężczyzn da parom więcej opcji kontroli urodzeń. Pozwoli to na bardziej sprawiedliwy podział odpowiedzialności za planowanie rodziny i zapewni mężczyznom większą autonomię reprodukcyjną.
Testy przeprowadzone na samcach myszy i opisane w Communications Medicine wykazały, że po 4 tygodniach stosowania YCT-529 zwierzęta stały się tymczasowo bezpłodne, a skuteczność leku w zapobieganiu ciąży osiągnęła imponujący poziom 99 proc. Co istotne, żadne z testowanych zwierząt nie wykazało skutków ubocznych, a płodność wracała w pełni po odstawieniu leku – u myszy w ciągu sześciu tygodni, u naczelnych w ciągu 10-15 tygodni.
Dr Nadja Mannowetz, główna autorka publikacji, dyrektor naukowa i współzałożycielka YourChoice Therapeutics, wyjaśnia:
To badanie stworzyło solidne podstawy do rozpoczęcia badań klinicznych na ludziach, które przebiegają obecnie bardzo sprawnie. Przy obecnym wskaźniku nieplanowanych ciąż sięgającym prawie 50 proc. zarówno w USA, jak i na świecie, potrzebujemy nowych metod antykoncepcji – zwłaszcza tych skierowanych do mężczyzn.
Po sukcesach badań na zwierzętach YCT-529 przeszedł do pierwszej fazy badań klinicznych, która zakończyła się sukcesem w 2024 roku. Obecnie trwa druga faza, obejmująca testy bezpieczeństwa i skuteczności u ludzi. Jak informują naukowcy, wszystkie dotychczasowe dane sugerują, że lek jest dobrze tolerowany i spełnia kluczowe kryteria: jest skuteczny, bezpieczny, odwracalny i nie wywołuje skutków ubocznych.
W badaniu bierze udział kilkudziesięciu zdrowych ochotników, a kolejne fazy – obejmujące dłuższe okresy stosowania oraz ocenę skuteczności w warunkach codziennego życia – zaplanowane są na lata 2025–2026. Firma YourChoice Therapeutics przewiduje, że jeśli wszystko przebiegnie zgodnie z planem, lek może trafić na rynek jeszcze przed końcem tej dekady.
