Z powodu PChN i powikłań związanych z chorobą umiera rocznie aż 80 – 100 tys. osób. PChN w schyłkowej formie niewydolności nerek wymaga leczenia ratującego życie – dializ lub przeszczepienia nerki. W Polsce dializami jest leczonych ponad 20 tys. osób.
W czasie marcowych obrad Parlamentarnego Zespołu ds. Nefrologii pod przewodnictwem poseł Krystyny Szumilas zaprezentowano wyniki badania NEFRON, Sekcji Nefrologicznej Izby Gospodarczej Medycyna Polska, która skupia 65 proc. ośrodków dializ w Polsce. Dzięki badaniu zidentyfikowane zostały wyzwania, z jakimi mierzą się ośrodki leczenia nerkozastępczego w Polsce. Przeprowadzono je wśród kadry kierującej stacjami dializ.
Badanie trwało od 23 września 2024 roku do 25 stycznia 2025 roku. Odpowiedzi na pytania ankietowe udzieliło 58 proc. ankietowanych osób kierujących stacjami dializ w Polsce (tj. ze 151 ośrodków). Ankieta została wysłana do osób kierujących wszystkimi 260 ośrodkami leczenia dializami w Polsce.
Celem badania “Problemy i bariery w funkcjonowaniu stacji dializ w Polsce w leczeniu pacjentów z PChN” było pozyskanie informacji nt. leczenia pacjentów z przewlekłą chorobą nerek (PChN) oraz zidentyfikowanie problemów i barier systemowych mających wpływ na opiekę zdrowotną w ośrodkach leczenia nerkozastępczego
Uczestnicy Parlamentarnego Zespołu ds. Nefrologii: pacjenci, posłowie, przedstawiciele Ministerstwa Zdrowia, Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Moje Nerki, eksperci w dziedzinie nefrologii, dyskutowali o propozycjach usprawnień systemu opieki na rzecz pacjentów chorych na nerki.
Czytaj także: Cztery nowe nerki w dwa dni – wielki sukces polskich transplantologów
Jakub Janiak, przewodniczący NEFRON:
Z badania wyłaniają się potrzeby pilnych usprawnień systemowych, abyśmy mogli zapewnić pacjentom optymalny model leczenia. Jakość opieki, innowacyjne leczenie i sprawne funkcjonowanie ośrodków dializ mogą, i powinny, iść w parze.
Dializy. Za mało nefrologów i pielęgniarek nefrologicznych
Na niską i bardzo niską dostępność lekarzy wskazało 58 proc. kierowników stacji dializ, kolejne 33 proc. – na średnią. Dostępność pielęgniarek dializacyjnych stanowi problem aż w 60 proc. ośrodków; tu również kolejne 33 proc. kierowników wskazało na dostępność średnią. Równolegle aż dwie trzecie ankietowanych odnotowało przechodzenie pielęgniarek do innego ośrodka dializ, wśród lekarzy ten odsetek wynosi 60 proc.
Skutki braków w dostępności lekarzy i pielęgniarek:
- coraz mniejsza dostępność do usług nefrologicznych dla chorych z późnymi stadiami PchN;
- przemęczenie personelu;
- konieczność likwidowania zmian dializacyjnych czy dializ w trybie gościnnym;
- ze względu na brak nefrologów ograniczane lub likwidowane są poradnie nefrologiczne
Krzysztof Hurkacz, dyrektor generalny jednego z członków NEFRON:
Nefrologia jest najszybciej zanikającą specjalizacją wśród lekarzy, którzy decydują się na jej rozpoczęcie. Zależy nam na tym, by wypracować rozwiązania w dialogu z administracją publiczną i całym środowiskiem świadczeniodawców. Potrzebujemy pilnie zmian w organizacji systemu pracy w stacjach dializ, które pozwolą na zachowanie płynności działania ośrodków i poprawy jakości opieki klinicznej oraz de facto uatrakcyjnią specjalizację w oczach przyszłych lekarzy i pielęgniarek. W tej kwestii nie ma na co czekać.
Jednocześnie niemal 60 proc. badanych wskazało na potrzebę dopuszczenia do pracy w stacji dializ lekarzy innych specjalizacji: kardiologa, anestezjologa, diabetologa. Chodzi o należyte zaopiekowanie wysokiej współchorobowości osób, które leczone są dializami.
Dializy. Usprawnić badania do przeszczepienia nerki
Uciążliwe procedury badań kwalifikujących do przeszczepienia nerki nie ułatwiają życia pacjentom z PChN. Na bariery w wykonaniu badań do przeszczepienia nerki i w konsekwencji zgłoszenia pacjenta na Krajową Listę Oczekujących na Przeszczepienie (KLO) wskazało aż 86,8 proc. badanych.
Dr hab. Szymon Brzósko, nefrolog:
W Polsce trzeba stworzyć szybką ścieżkę wykonywania badań do przeszczepienia nerki, na wzór obowiązującej w onkologii karty DiLO. Wyniki naszej ankiety to potwierdzają – to jest istotne dla aż 96 proc. kierowników ośrodków dializ. Jednocześnie lekarze uczestniczący w badaniu wskazali na jeszcze jedną, bardzo ważną dla chorych dializowanych, kwestię – 66 proc. widzi konieczność usprawnienia procedury wytwarzania i interwencji naprawczych dostępu naczyniowego (przetoki tętniczo-żylnej) do dializ. Obserwujemy trudności z dostępem do ośrodków chirurgii naczyniowej, a czas oczekiwania na zabieg chirurgiczny jest zbyt długi.
Dializy. Objąć pacjentów opieką innych specjalistów, w tym wsparciem psychologicznym
Aż 67,5 proc. kierowników ośrodków dializ wskazało potrzebę objęcia pacjentów opieką innych specjalistów, w tym aż 95,7 proc. kierownictwa stacji uważa, że konieczne jest wsparcie psychologiczne
Dla dwóch trzecich ankietowanych istotne jest także likwidowanie barier w dostępie do programów lekowych.
Dializy. Najprostsze metody leczenia, a co z pacjentami bardziej wymagającymi
Wszystkie ankietowane ośrodki zgłosiły leczenie hemodializami, niestety już tylko 63 proc. ośrodków zapewnia swoim pacjentom leczenie metodą hemodiafiltracji (HDF), a dializę otrzewnową (PD) proponuje tylko 31 proc. z nich.
Czytaj także:
Świńskie nerki w ludzkich ciałach – FDA zatwierdza pionierskie badania
W przypadku HDF należy rozszerzyć warunki włączenia tej metody leczenia uwzględnione w opisie procedury, a w przypadku PD konieczna jest zmiana w definicji czasu pracy lekarza. Większość ośrodków (92 proc.) działa 6 lub 7 dni w tygodniu, a przy dwóch trzecich stacji funkcjonuje również poradnia nefrologiczna.
Dializy. Co jest ważne dla nefrologii
- konieczność doszacowania procedur nefrologicznych,
- potrzeba odciążenia oddziałów nefrologicznych i ich rozwój,
- zwiększenie dostępności do procedury wytworzenia dostępu naczyniowego do dializ,
- wprowadzenie zawodu asystenta dializacyjnego,
- uatrakcyjnienie nefrologii i zawodu nefrologa, by zwiększyć liczbę lekarzy tej specjalizacji,
- rozwiązania w kwalifikacji pacjentów do przeszczepienia nerki,
- rozwój dializy otrzewnowej,
- wsparcie psychologiczne dla pacjentów oraz aktualizacja procedury dializy.
Dr hab. Szymon Brzósko:
Musimy uatrakcyjnić nefrologię. Sprawmy, by nefrolog miał łatwą ścieżkę, by poprowadzić pacjenta do przeszczepienia nerki. Apeluję również, by przyjrzeć się procedurze dializy pod kątem formalnych zapisów dotyczących odpowiedzialności ośrodka dializ za przygotowanie pacjenta do transplantacji. Zawodowo i etycznie to wykonujemy, systemowo nie jest to odpowiednio zaopiekowane.
Przedstawiciele MZ i NFZ potwierdzili, że tematy dotyczące szeroko nefrologii i działania stacji dializ są przedmiotem prac eksperckich grup roboczych. W przygotowaniu są rekomendacje rozwiązań, które wpłyną na dostępność i efektywność leczenia nefrologicznego, w tym dializoterapii.
