Górnośląskie Centrum Zdrowia Dziecka w Katowicach oraz wybrane placówki na Śląsku – m.in. w Chorzowie i Rudzie Śląskiej – od końca lipca rozpoczną bezpłatne badania przesiewowe w ramach europejskiego projektu EDENT1FI (European action for the Diagnosis of Early Non-clinical Type 1 diabetes For Disease Interception). Projekt, realizowany wspólnie przez Śląski i Warszawski Uniwersytet Medyczny, zakłada objęcie nawet 10 tys. dzieci w wieku od 2 do 17 lat badaniami w kierunku cukrzycy typu 1, zanim jeszcze wystąpią jakiekolwiek objawy kliniczne.
Czytaj też: Cukrzyca nie czeka – pacjenci walczą o równość w dostępie do CGM
Jak podkreśla prof. Przemysława Jarosz-Chrobot, kierownik Kliniki Diabetologii Dziecięcej GCZD, chodzi o „identyfikację dzieci znajdujących się w grupie ryzyka, zanim pojawią się pierwsze symptomy”. To oznacza możliwość rozpoczęcia monitoringu i wczesnej opieki diabetologicznej, zanim dojdzie do kryzysowego momentu, np. groźnej dla życia kwasicy ketonowej.
Dzieci przebadane pod kątem cukrzycy typu 1 – wyjątkowe badanie przesiewowe
Badanie jest szybkie, bezpieczne i zupełnie nieinwazyjne – polega na jednorazowym pobraniu krwi z palca i oznaczeniu obecności markerów autoimmunologicznych charakterystycznych dla cukrzycy typu 1. Wynik pozytywny nie oznacza jeszcze choroby, ale sygnalizuje, że organizm rozpoczął proces autoagresji wobec własnych komórek beta trzustki produkujących insulinę.
Czytaj też: Dzieci zmieniają przyszłość zdrowia. Ogólnopolski program uczy, jak walczyć z cukrzycą od najmłodszych lat
Dzieci z takim wynikiem zostaną objęte specjalistyczną opieką – regularnym monitoringiem, edukacją, a w razie potrzeby, odpowiednio dobraną insulinoterapią. Jak zaznacza prof. Jarosz-Chrobot:
Możemy opóźnić konieczność intensywnej terapii lub przynajmniej ją dostosować, by zachować jak najdłużej możliwie najlepszy stan zdrowia dziecka.
Cukrzyca typu 1 to jedna z najczęstszych chorób przewlekłych wieku dziecięcego, a jej przebieg bywa błyskawiczny. Niestety, w Polsce aż 40 proc. dzieci trafia do szpitala dopiero w stanie cukrzycowej kwasicy ketonowej – wyniszczającego i potencjalnie śmiertelnego powikłania. Nawet w rozwiniętym kraju jak Polska, śmiertelność w takich przypadkach sięga ok. 1 procenta.
Większość rodzin nie ma świadomości, że dziecko może zachorować – szczególnie gdy w rodzinie nie występowały wcześniej przypadki cukrzycy. A objawy bywają bagatelizowane: zwiększone pragnienie, częstsze oddawanie moczu czy nocne moczenie się to symptomy łatwo przypisywane innym przyczynom. Gdy pojawi się osłabienie, nudności, utrata masy ciała czy senność – choroba może już zagrażać życiu.
Projekt EDENT1FI to nie tylko diagnostyka – to także przygotowanie gruntu pod przełom w leczeniu. Program wspierany przez Unię Europejską ma na celu stworzenie ścieżki wdrażania nowych terapii farmakologicznych. Jedna z nich, opóźniająca rozwój cukrzycy, została już zatwierdzona w Stanach Zjednoczonych. Jej rejestracja w Europie spodziewana jest na początku 2026 roku. To może oznaczać, że u dzieci z wykrytymi markerami będzie możliwe zahamowanie lub znaczne spowolnienie rozwoju choroby jeszcze przed wystąpieniem objawów.
Badania w ramach EDENT1FI są dobrowolne, bezpłatne i wymagają jedynie zgody rodzica lub opiekuna. Rejestracja odbywa się w Górnośląskim Centrum Zdrowia Dziecka oraz w partnerskich placówkach na Śląsku. Szczegółowe informacje o terminach i lokalizacjach punktów pobrań można uzyskać na stronach internetowych szpitali i uczelni biorących udział w projekcie.
Organizatorzy zachęcają wszystkich rodziców dzieci w wieku od 2 do 17 lat do skorzystania z tej możliwości – to szansa nie tylko na wczesną diagnozę, ale także na objęcie dziecka nowoczesną opieką i udział w przełomowych badaniach, które mogą na zawsze zmienić sposób postępowania z cukrzycą typu 1.
