Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego (gonartroza) dotyka setek milionów ludzi na całym świecie. Najczęściej występuje u osób po 40. roku życia, a jej rozwój przyspieszają nadwaga i otyłość, które powodują przeciążenie stawu i przewlekły stan zapalny. Efektem są ból, sztywność, ograniczona ruchomość i pogorszenie jakości życia.
Czytaj też: Naturalna alternatywa dla metforminy? Nowy lek poprawia kontrolę glikemii
Obecnie dostępne terapie skupiają się przede wszystkim na łagodzeniu objawów – poprzez leki przeciwbólowe, niesteroidowe środki przeciwzapalne, rehabilitację, kontrolę masy ciała czy iniekcje dostawowe. W zaawansowanych przypadkach jedyną opcją staje się operacja wszczepienia endoprotezy. Niestety, brak terapii skutecznie modyfikujących przebieg choroby sprawia, że gonartroza pozostaje trudna do opanowania.
Metformina – stary lek, nowe możliwości
Wyniki nowego badania klinicznego przeprowadzonego przez naukowców z australijskiego Monash University we współpracy z Menzies Institute for Medical Research i Alfred Hospital rzucają nowe światło na możliwości leczenia tej choroby. Badacze sprawdzili, czy metformina – podstawowy lek w leczeniu cukrzycy typu 2 – może łagodzić ból i poprawiać funkcję stawów u osób z chorobą zwyrodnieniową kolan. Szczegóły opisano w czasopiśmie JAMA Network.
Czytaj też: Nie każda cukrzyca jest taka sama. Nowe badania zmieniają spojrzenie na ryzyko chorób serca
W badaniu wzięło udział 107 osób po 40. roku życia z nadwagą, które przez co najmniej pół roku odczuwały ból kolan i nie chorowały na cukrzycę. Uczestników losowo przydzielono do grupy otrzymującej metforminę (w dawce zwiększanej do 2000 mg dziennie) lub placebo. Leczenie trwało pół roku, a efekty oceniano za pomocą wizualno-analogowej skali bólu oraz testów funkcjonalnych.
Po sześciu miesiącach osoby przyjmujące metforminę odczuwały średni spadek bólu o 31,3 punktu na 100-punktowej skali, podczas gdy w grupie placebo poprawa wynosiła 18,9 punktu. Choć efekt nie osiągnął progu „dużej” skuteczności (czyli efektu statystycznego ≥0,8), był uznany za umiarkowany i klinicznie znaczący (efekt statystyczny: 0,43).
Dodatkowo, pacjenci leczeni metforminą zgłaszali poprawę funkcji stawu i zmniejszenie sztywności. Nie odnotowano natomiast istotnych różnic w jakości życia między grupami. Działania niepożądane – głównie łagodne do umiarkowanych problemy żołądkowo-jelitowe, takie jak biegunka i dyskomfort brzucha – wystąpiły u 30 proc. osób z grupy metforminy i 19 proc. osób z grupy placebo. Żadne z nich nie były poważne.
Mechanizm działania metforminy w kontekście choroby zwyrodnieniowej stawów nie jest jeszcze do końca poznany, ale wiadomo, że substancja ta ma właściwości przeciwzapalne i wpływa na metabolizm komórkowy. Metformina aktywuje szlak AMPK, który odgrywa istotną rolę w regulacji energii, stresu oksydacyjnego i procesów zapalnych.
Profesor Flavia Cicuttini, główna autorka badania i kierownik oddziału reumatologii w Alfred Hospital, zwraca uwagę, że metformina działa w inny sposób niż leki przeciwbólowe:
To inna droga leczenia bólu w gonartrozie. Metformina jest bezpieczna, dobrze znana lekarzom i stosowana także w innych niż cukrzyca schorzeniach, takich jak zespół policystycznych jajników.
Ważnym aspektem badania był model opieki telemedycznej – uczestnicy nie musieli odwiedzać kliniki, by otrzymać receptę czy poradę. Jak podkreśla prof. Cicuttini, to pokazuje, że metforminę można bezpiecznie i skutecznie wdrożyć również u pacjentów z obszarów oddalonych od dużych miast. Może to oznaczać łatwy dostęp do leczenia nawet w społecznościach wiejskich i peryferyjnych. Kolejną zaletą metforminy jest jej niski koszt i duża dostępność, co czyni ją potencjalnie atrakcyjnym dodatkiem do obecnych schematów leczenia, zwłaszcza w systemach ochrony zdrowia o ograniczonych zasobach.
Choć uzyskane wyniki są bardzo obiecujące, autorzy badania podkreślają, że potrzebne są większe, wieloośrodkowe badania kliniczne, aby potwierdzić skuteczność i bezpieczeństwo stosowania metforminy u pacjentów z gonartrozą. Dalsze badania powinny również objąć inne grupy chorych, w tym osoby z bardziej zaawansowanymi zmianami zwyrodnieniowymi oraz różnym profilem metabolicznym.
