Metformina to od lat podstawowy lek przepisywany pacjentom z cukrzycą typu 2, którzy nie osiągają kontroli glikemii za pomocą diety i aktywności fizycznej. Jej skuteczność w obniżaniu poziomu cukru we krwi jest dobrze udokumentowana, ale coraz więcej badań wskazuje, że działanie metforminy wykracza poza leczenie cukrzycy. Wśród potencjalnych korzyści wymienia się m.in. zmniejszenie ryzyka demencji, łagodzenie bólu stawów w chorobie zwyrodnieniowej, a teraz także – przedłużenie życia.
Czytaj też: Metformina łagodzi ból zwyrodnieniowy kolan i może opóźnić operację
Zespół naukowców z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Diego (UC San Diego) postanowił sprawdzić, czy metformina może wpływać na „wyjątkową długowieczność”, czyli osiągnięcie wieku 90 lat lub więcej. Wyniki badania opublikowanego w czasopiśmie Journal of Gerontology: Medical Sciences wzmacniają hipotezę, że lek ten może odgrywać ważną rolę w procesach starzenia.
Metformina a długowieczność – czy faktycznie istnieje związek?
Aby ocenić wpływ metforminy na długość życia, naukowcy wykorzystali dane z wieloletniego badania Women’s Health Initiative (WHI), które objęło ponad 160 000 kobiet w USA i trwało ponad trzy dekady. W analizie skupiono się na 438 kobietach po menopauzie, które niedawno otrzymały diagnozę cukrzycy typu 2 i rozpoczęły leczenie metforminą lub sulfonylomocznikiem – inną grupą leków przeciwcukrzycowych.
Czytaj też: Naturalna alternatywa dla metforminy? Nowy lek poprawia kontrolę glikemii
W celu jak najdokładniejszego odwzorowania warunków randomizowanego badania klinicznego (RCT), zastosowano metodę „emulacji badania docelowego” (target trial emulation). Pozwoliła ona na odpowiednie dobranie porównywanych grup, uwzględniając wiek, styl życia, choroby współistniejące i inne czynniki mogące wpływać na wyniki.
Efekt? Kobiety, które rozpoczęły leczenie metforminą, miały aż o 30 proc. niższe ryzyko śmierci przed ukończeniem 90. roku życia niż te, które rozpoczęły terapię sulfonylomocznikiem. To znacząca różnica – i zarazem jeden z najsilniejszych dotąd sygnałów, że metformina może być lekiem wpływającym na długość życia.
Co sprawia, że metformina może mieć takie działanie? Naukowcy wskazują na kilka potencjalnych mechanizmów biologicznych. Przede wszystkim lek ten aktywuje gen FOXO3 – jeden z najsilniej powiązanych z procesami starzenia genów, znany z regulacji odpowiedzi komórek na stres oksydacyjny oraz udziału w naprawie DNA. Aktywacja FOXO3 zwiększa zdolność komórek do przetrwania i hamuje apoptozę, czyli programowaną śmierć komórkową.
Ponadto metformina aktywuje enzym AMPK – „wewnętrzny czujnik energii” komórki – który może spowalniać procesy degeneracyjne i wspierać metabolizm w sposób sprzyjający długowieczności. Te same szlaki metaboliczne są aktywowane m.in. podczas postu, co również koreluje z wydłużeniem życia w modelach zwierzęcych.
Autorzy badania przestrzegają jednak przed nadinterpretacją wyników. Po pierwsze, analizowano wyłącznie kobiety, co ogranicza możliwość uogólnienia wyników na całą populację. Po drugie, brakowało grupy kontrolnej złożonej z osób zdrowych oraz przyjmujących placebo. Wreszcie – jak podkreślają sami badacze – obserwacyjne badania nie dowodzą przyczynowości. Związek między przyjmowaniem metforminy a długowiecznością może być pośredni i wynikać np. z lepszej kontroli choroby, ogólnej dbałości o zdrowie lub innych nieznanych czynników.
Nowe wyniki wpisują się jednak w szerszy nurt badań nad metforminą jako lekiem przeciwstarzeniowym. Już wcześniej rozpoczęto zakrojone na szeroką skalę badanie TAME (Targeting Aging with Metformin), które ma na celu ocenę wpływu tego leku na długość i jakość życia u osób starszych bez cukrzycy. To pionierski projekt, który może utorować drogę do uznania starzenia za proces biologiczny możliwy do leczenia farmakologicznego.
