Konferencja w Warszawie to nie tylko symboliczne podsumowanie dotychczasowych działań, ale przede wszystkim apel o konkretne zmiany. Raport pt. “Diabetologia w Polsce na tle Unii Europejskiej. Bilans z okazji polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej” został przygotowany przez Forum Ekspertów ds. Cukrzycy – interdyscyplinarne grono lekarzy, naukowców, ekonomistów ochrony zdrowia i przedstawicieli pacjentów. Dokument stanowi próbę wyznaczenia kierunku reform w opiece diabetologicznej i odpowiedzi na pytanie, czy Polska – a wraz z nią cała Unia – nadąża za epidemią XXI wieku.
Czytaj też: Nie każda cukrzyca jest taka sama. Nowe badania zmieniają spojrzenie na ryzyko chorób serca
Raport zbiegł się w czasie z objęciem przez Polskę rotacyjnej prezydencji w Radzie UE. To dobry moment, by temat cukrzycy wybrzmiał nie tylko w kuluarach krajowych dyskusji, ale także na forum europejskim. Jak wskazują autorzy dokumentu, poprawa opieki diabetologicznej powinna być integralną częścią strategii na rzecz zdrowia publicznego, a nie marginesem polityki zdrowotnej.
Cukrzyca wciąż groźna – te liczby niepokoją
W samej Unii Europejskiej na cukrzycę choruje dziś ponad 32 mln dorosłych i 170 tys. dzieci. Do 2030 roku liczba ta ma wzrosnąć do 65 mln w całej Europie. W Polsce na cukrzycę cierpi 3,24 mln dorosłych i ponad 25 tys. dzieci. I choć w porównaniu do średniej krajów OECD (7 proc.) nasz wynik – 6,8 proc. – może wydawać się nieco lepszy, to jednak aż 27 państw, w tym sąsiedzi, tacy jak Słowacja i Litwa, wypadają pod tym względem korzystniej.
Czytaj też: Leczenie cukrzycy w Polsce: między postępem a wyzwaniami. Eksperci apelują o pilne działania
Niewystarczająca profilaktyka i opóźniona diagnostyka sprawiają, że wiele przypadków jest wykrywanych dopiero na etapie zaawansowanych powikłań. W 2018 roku koszty powikłań – takich jak niewydolność nerek, udary czy amputacje – sięgnęły ponad 2 miliardów złotych. Raport wskazuje, że ponad połowa wydatków na cukrzycę w Polsce wiąże się właśnie z leczeniem jej powikłań. To nie tylko dramatyczne dla pacjentów, ale i skrajnie nieefektywne z punktu widzenia finansów publicznych.
Jednym z najważniejszych wniosków raportu jest głęboka luka w dostępie do nowoczesnych leków i terapii. W Polsce refundacją objęto zaledwie 26 proc. rekomendowanych leków przeciwcukrzycowych – to jedynie 9 spośród 35 molekuł dostępnych na rynku. Dla porównania: Słowacja refunduje aż 74 proc. (20 molekuł). Efekt? W Polsce nowoczesne terapie otrzymuje zaledwie 5 proc. pacjentów. Tymczasem w Czechach, Węgrzech czy Słowacji odsetki te są wielokrotnie wyższe.
Pacjenci nie mają złudzeń – w badaniu przeprowadzonym przez Polskie Stowarzyszenie Diabetyków aż 45 proc. osób wskazało na niewystarczający dostęp do leków jako największy problem. W odpowiedzi eksperci postulują urealnienie refundacji względem wytycznych klinicznych i pilne zwiększenie liczby dostępnych terapii.
Deficyt specjalistów i nierówności regionalne
Równie palącym problemem jest niedobór specjalistów diabetologów. Choć w całym kraju pracuje 1552 diabetologów, to wskaźnik 4,1 lekarza na 100 tys. mieszkańców jest niski i nierównomiernie rozłożony geograficznie. W niektórych województwach dostęp do specjalistów jest wręcz dramatyczny, a pacjenci miesiącami czekają na wizyty. Co gorsza, 44 proc. ankietowanych wskazało, że dostęp do lekarzy i czas oczekiwania są jednymi z największych bolączek systemu.
Czytaj też: Naturalna alternatywa dla metforminy? Nowy lek poprawia kontrolę glikemii
Forum Ekspertów postuluje m.in. zwiększenie roli pielęgniarek diabetologicznych, wdrożenie edukatorów zdrowotnych, rozwój opieki farmaceutycznej oraz dalsze inwestycje w opiekę koordynowaną. To wszystko ma nie tylko poprawić dostępność, ale także odciążyć przeciążony system i skrócić ścieżkę diagnostyczno-terapeutyczną.
Raport nie unika także krytyki wobec funkcjonowania podatku cukrowego. Choć jego wprowadzenie w 2020 r. miało być przełomem w walce z cukrzycą i innymi chorobami cywilizacyjnymi, eksperci zwracają uwagę, że brakuje transparentności w wydatkowaniu środków. Nie wiadomo dokładnie, ile z zebranych pieniędzy trafiło na działania prozdrowotne, a ile rozpłynęło się w budżetowych “szufladach”.
Eksperci postulują wprowadzenie corocznej ewidencji wpływów i przeznaczenie konkretnej ich części na działania edukacyjne, badania przesiewowe, refundację nowoczesnych terapii oraz profilaktykę powikłań. To jedno z kluczowych zaleceń, które może zaważyć na skuteczności walki z cukrzycą w nadchodzących latach.
Wśród zaleceń Forum znalazł się również postulat wprowadzenia edukacji zdrowotnej do szkół – nie tylko jako pojedynczych lekcji, ale jako integralnego elementu programu nauczania. Eksperci apelują także o powrót do idei medycyny szkolnej oraz organizację bilansów zdrowia wśród dzieci i młodzieży. To działania, które mogą zaowocować mniejszą liczbą zachorowań w przyszłości, a co za tym idzie – realnymi oszczędnościami dla państwa.
Kto odpowiada za raport?
Autorami raportu “Diabetologia w Polsce na tle Unii Europejskiej” są prof. dr hab. n. med. Leszek Czupryniak, kierownik Kliniki Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego; dr n. med. Jakub Gierczyński, MBA, ekspert systemu ochrony zdrowia i członek Rady Ekspertów przy Rzeczniku Praw Pacjenta; prof. dr hab. n. med. Irina Kowalska, prezes Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego i kierownik Kliniki Chorób Wewnętrznych i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku; prof. dr hab. n. med. Małgorzata Myśliwiec, konsultant wojewódzka ds. diabetologii w województwie pomorskim; prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek, konsultant krajowy ds. diabetologii oraz kierownik Kliniki Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Schorzeń Kardiometabolicznych Śląskiego Uniwersytetu Medycznego; prof. dr hab. n. med. Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz, past-prezes Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego oraz prezes Monika Kaczmarek z Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków.
Ich głos jest jasnym wezwaniem do działania – nie tylko dla Polski, ale i całej Unii Europejskiej. Bo choć cukrzyca nie wybiera granic, to systemy ochrony zdrowia wciąż różnią się w zdolności do reagowania na to globalne wyzwanie.
